Gieo chữ nơi đại ngàn

Em Điểu Thị Nhi (ngồi bàn đầu sát cô giáo Mai) ước mơ sau này làm cô giáo như cô Mai.

Băng rừng dạy chữ

Tôi biết cô giáo Mai tình cờ trong lần đến Trường Tiểu học Phước Cát 2 để tặng quà cho học sinh. Trong nhiều câu chuyện kể về cuộc sống của giáo viên nơi miền Tây Nguyên gian khó, có một chuyện làm chúng tôi xúc động rơi nước mắt, đó là chuyện cô Mai tình nguyện lên rừng dạy chữ. Cô bảo: “Nếu ai cũng chọn việc nhẹ nhàng, thì gian khổ để giành phần ai. Càng dạy học ở nơi gian khó này, tôi càng thấy thương lũ trẻ. Là giáo viên, dạy đâu cũng được, miễn là truyền được cái chữ cho học sinh. Ở nơi gian khổ này, nếu các em không được học chữ thì quanh năm quay mặt vào rừng. Dạy các em biết cái chữ để sau này giúp đời, giúp thoát nghèo cho thôn bản là tôi hạnh phúc lắm rồi”.

Năm 1985, sau khi tốt nghiệp Trường Đại học sư phạm Đà Lạt, trái ngược với nhiều bạn bè xin về thành phố mong kiếm nơi dạy học nhàn thân lại có thêm thu nhập, thì cô giáo Mai lại tình nguyện về huyện Ma-Da-Guôi. Ở  đây chưa nóng chỗ, cô tiếp tục xung phong đến Trường Tiểu học Phước Cát 2 - nơi xa và nghèo khó nhất tỉnh Lâm Đồng, nơi 100% đồng bào là dân tộc S’Tiêng, Châu Mạ. Ở giữa rừng sâu này, những năm 1985, lũ trẻ chưa bao giờ nhìn thấy con chữ, ngày cặm cụi mò cá dưới suối, lên rẫy bẫy chim, đêm chìm trong màn sương dày đặc của núi rừng. “Ngày tui xung phong về đây dạy học không có trường như bây giờ. Xung quanh là rừng núi hẻo lánh, thú rừng rình rập, cây cối um tùm. Khi nhìn thấy mặt trời đã là xế chiều, rừng thiêng nước độc, khó khăn vô cùng”, cô Mai chia sẻ. Tôi hỏi: Trước khó khăn ấy, cô phải làm gì để có lớp dạy học? Cô Mai nhìn về ngọn đồi xa phía trước, mắt ngấn lệ: “Chúng tui đã cùng với thanh niên trong xã chặt cây dựng lớp. Cây rừng làm cột, lá cọ làm mái che, tre rừng làm bàn học. San phẳng vạt đồi để dựng lớp trên đó. Gọi là lớp học chứ thực tế nó như cái chòi lá giữa rừng sâu”, cô Mai hồi tưởng lại

Dựng xong lớp, nhưng học sinh ở đâu để dạy khi những đứa trẻ ở đây chỉ quen theo mẹ lên rẫy trỉa bắp, vào rừng đào măng, xuống suối mò cá, chưa hề nghe đến chuyện học chữ bao giờ. Cô Mai nghĩ trong đầu: “Con đường thoát nghèo phải bắt đầu từ con chữ”, cuộc vận động học sinh đến trường bắt đầu.

Tấm lòng nhiệt huyết của cô giáo trẻ tuổi 20 chẳng quản khó khăn gian khổ. Được cán bộ xã giúp đỡ, cô lặn lội đến từng gia đình vận động các em đi học. Những ngày đầu đi vận động, cô không khỏi thất vọng vì bố mẹ các em không muốn cho con đi học chữ. Có phụ huynh nói thẳng: “Tao không biết con chữ đâu, để nó ở nhà đi rừng kiếm gạo cho no cái bụng”. Nhưng cô Mai thuyết phục nhiều lần, cuối cùng họ cũng cho con đến trường. Ngày đầu tiên đứng trên bục giảng cũng là ngày cô rơi nước mắt. Cô khóc vì thương học sinh quá nghèo. Có em đến lớp mặc manh áo rách, có học sinh địu cả em nhỏ theo. Tận mắt chứng kiến cái nghèo đói của lũ trẻ, cô càng thêm quyết tâm gắn bó với mảnh đất này

Ngày nối ngày, giữa rừng già Cát Tiên, lớp học của cô giáo Mai lọt thỏm giữa ngút ngàn cây cối. Tiếng ê a của học sinh học bài đầu tiên tiếng Kinh nuốt vào gió núi Tây Nguyên. Ngày nắng các em còn đến lớp đầy đủ, ngày mưa chỉ đến 1/3. Nhiều bữa, mưa rừng trút nước, cô Mai đến lớp lòng như lửa đốt. Phần sợ các em gặp nạn giữa đường, phần lo bị nước lũ cuốn trôi. Để đến được lớp học, các em phải băng rừng, trèo đèo, lội suối trong bán kính 3-5km. Lớp chưa đầy 10 học sinh, nhưng chưa ngày nào đủ. “Nhiều đêm giữa rừng sâu tôi đã khóc vì quá nhớ nhà. Cuộc sống thời đó cực khổ không nói hết. Nhưng lòng yêu trẻ đã níu giữ chân tôi. Nhớ lại những ngày đầu gian nan giữa ngàn rừng, tôi muốn khóc, song chính những ngày gian khổ ấy, giúp tôi có bản lĩnh hơn, và càng thấy mình yêu nghề. Tôi nguyện gắn bó với các em vì tình người đi dạy chữ nữa”, cô Mai tâm sự.

Bám lớp giữ rừng

Lớp học của cô Mai 30 năm trước là chòi lá, bây giờ mang tên Trường Tiểu học Phước Cát 2 phân hiệu 3. Ngôi trường còn cách biệt khá nhiều về cơ sở hạ tầng, đồ dùng dạy học so với bao ngôi trường ở miền xuôi, thị thành; song đó là niềm kiêu hãnh của thầy cô giáo, học sinh và bà con thôn 3. Bởi ngôi trường  này vừa là nơi dạy chữ cho học sinh, vừa là “Trung tâm văn hóa” của bà con trong thôn. Sau giờ tan học, nhiều thanh niên nam nữ  rủ nhau đến sân trường trò chuyện, trao đổi việc lên nương rẫy, hoặc chơi kéo co, đá bóng và sinh hoạt văn hóa cộng đồng

Có một điều khác biệt là, ở ngôi trường này dạy học cho ba thế hệ. Ngoài học sinh từ lớp 1 đến lớp 5 được đến lớp, các thầy cô giáo còn dạy cho thanh niên và người già trong thôn. Có cụ già tuổi trên 60 hằng tối vẫn đến lớp chong đèn học chữ. Nhiều thanh niên trong thôn thì tranh thủ giờ buổi trưa, buổi chiều. Cô Mai cho biết, ngôi trường này do ông Điểu K-Trang ở thôn 3 hiến tặng ba sào đất để xây. Bản thân ông K-Trang và con ông cũng không biết chữ nên hiến tặng đất xây trường để đến học. Điểm trường này có 4 phòng học nhưng có đến 6 lớp học từ mầm non đến lớp 5. Do vậy, lớp 2 phải học ghép với lớp 3, lớp 4 ghép với lớp 5. Khi tôi hỏi có bao giờ chị nghĩ sẽ rời thôn bản này đi dạy học nơi khác? Mắt cô Mai ngấn lệ, nói: “Chưa bao giờ. Nếu mình đi thì lũ trẻ sẽ ra sao. 30 năm dạy học ở đây nhìn chúng thương lắm. Tôi đã coi đây là quê hương thứ hai của mình, thì phải bám trụ dạy chữ giữ rừng chứ”.

Một năm trước, con đường đến điểm trường thôn 3 còn là đường mòn lau sậy và sỏi đá chứ chưa phải đường bê-tông như bây giờ. Để đến được điểm trường dạy học thôn 3, cô giáo Mai phải vượt 25km đường rừng. Ngày nào cũng thế, từ bốn giờ sáng, cô dạy nấu cơm rồi nắm với muối vừng cho vào cặp lồng. Phương tiện duy nhất là chiếc xe đạp. Nhiều ngày gặp mưa rừng, vừa dắt xe vừa khóc vì đất dính vào bánh không thể đi được. Nắm cơm muối vừng lạnh ngắt đặt trên bàn tre giữa rừng sâu, nhìn mà rơi nước mắt. Nhưng cô đã cố nuốt để có sức dạy học buổi chiều

Bây giờ sáng nào cô giáo Mai cũng đi trên con đường ấy, chỉ khác con đường mòn trơn trượt một năm trước, bây giờ là đường bê-tông, dễ đi hơn, và phương tiện di chuyển bằng xe máy. Cô chia sẻ: “Dù đường dễ đi hơn nhưng cũng phải xuất phát từ 6 giờ sáng. Tui vẫn mang cơm nắm trong cặp lồng để ăn trưa, chiều dạy học”.

30 năm trước, giữa rừng già Cát Tiên, có nữ sinh viên quê gốc Tây Lộc (tỉnh Thừa Thiên - Huế) tình nguyện đến đây gieo chữ. 30 năm sau, nữ sinh ấy thành “bà giáo” của bản làng. Và cũng ngần ấy năm, tình yêu dạy học, gieo chữ cho lũ trẻ ở rừng già này chưa bao giờ vơi cạn.

Minh Quang