Đặc sắc lễ hội Quan Âm khai khố tại Ôn Lăng Hội quán

KTNT - Thời điểm sau Tết Nguyên đán, Hội quán Ôn Lăng tại khu vực quận 5, TP. Hồ Chí Minh đã trở thành điểm đến tâm linh của người dân vào dịp đầu xuân. Không chỉ mang nét kiến trúc độc đáo, Hội quán Ôn Lăng còn đặc sắc bởi lễ Quan Âm khai khố, đặc trưng của tín ngưỡng thờ Nữ thần của cộng đồng người dân sinh sống tại khu vực này.

Kiến trúc nghệ thuật độc đáo

Ôn Lăng Hội quán còn được biết đến với các tên khác như: chùa Ôn Lăng, chùa Quan Âm hay chùa Ông Lào. Vào cuối thế kỷ 17, một số người Hoa thuộc phủ Tuyền Châu, tỉnh Phúc Kiến (Trung Quốc) đã di cư sang Việt Nam và định cư tại vùng Chợ Lớn. Cuộc sống ban đầu khi di cư sang Việt Nam những người dân này gặp rất nhiều khó khăn trước đi ổn định và phát triển. Để có một nơi sinh hoạt tín ngưỡng, chia sẻ câu chuyện làm ăn, nhóm người di cư bao gồm người dân của các huyện Tấn Giang, Nam An, Huệ An, Đồng An, An Khê thuộc phủ Tuyền Châu, tỉnh Phúc Kiến (Trung Quốc) đã góp công sức, vật chất để xây Hội quán Ôn Lăng vào năm 1740 với việc thờ nhiều vị thần theo tín ngưỡng dân gian của dân tộc người Hoa, như Bà Thiên Hậu Thánh Mẫu, sau này có thờ thêm Quan Thế Âm Bồ Tát.

Tại Ôn Lăng Hội quán, nét đặc sắc về kiến trúc trong ngôi chùa khoảng 300 năm tuổi được thể hiện qua lối kiến trúc nội công ngoại quốc với bộ khung chịu lực bằng gỗ, mái ngói lợp ống và phần chân mái được viền bằng ngói xanh cùng với đó là phần bờ nóc mái được uống cong gắn các mẳng tượng gốm trang trí mang đặc trưng phong cách của người dân tỉnh Phúc Kiến.

Hội quán được xây cất theo bố cục hình chữ nhật, với tiền điện, trung điện, chính điện và hậu điện cùng các dãy nhà ngang rộng rãi, sáng sủa, thoáng mát. Nơi thờ tự chính gồm chính điện và hậu điện, cách nhau một sân thiên tỉnh. “Chùa chia làm hai phần rõ rệt, mỗi phần gồm một tòa nhà riêng biệt. Tòa nhà phía trước được xây cất công phu với 8 hàng cột gỗ cao, to hơn một vòng ôm, sơn son và đặt trên các chân đế bằng đá vững chắc. Trong tòa nhà có thờ Ngọc Hoàng, Bà Thiên Hậu, Ông Bổn... Tại đây có một chuông cổ được đúc vào năm 1825, trên tường có những bức tranh sơn thủy, điêu khắc chạm trổ công phu và có bốn bức thư pháp cổ kính. Tuy qua nhiều đợt trùng tu nhưng các hiện vật và nét kiến trúc đặt thù của chùa vẫn được giữ gìn, tôn tạo một cách trung thực, giữ nguyên giá trị văn hóa của hiện vật. Tòa thứ hai so với tòa thứ nhất rộng, thoáng có tượng Phật Bà Quan Âm, Quan Công, Bao Công, Ông Thái  Tuế, Thành Hoàng…

Đặc sắc lễ Quan Âm khai khố tại Hội quán

Tại Ôn Lăng Hội quán, bên cạnh việc thờ các vị thần, các điển tích của Trung Quốc, tín ngưỡng thờ Nữ thần với việc thờ Bà Thiên Hậu, Quan Thế Âm Bồ Tát, Hoa Phấn Phu Nhân, Kim Hoa Nương Nương… cũng rất phong phú và đặc sắc. Việc thờ các vị nữ thần đã được người dân tôn vinh thành Thánh Mẫu tại khu vực Nam Bộ với những “huyền năng” mang giá trị lớn về tinh thần đối với cộng đồng người Hoa. Mỗi một vị nữ thần được thờ tự tại đây đều mang những ý nghĩa riêng với những ước nguyện riêng mà người dân gửi gắm.

Nếu như trong tâm thức và nhiều câu chuyện của người Hoa, coi Thiên Hậu Thánh Mẫu như một vị hải thần đã giúp người dân vượt biển cả gian nan để vào bờ an toàn. “Từ vị trí một vị hải thần, Thiên Hậu đã trở thành thần bảo hộ cho cộng đồng mình, mang đầy đủ ý nghĩa của một vị Bồ Tát”. Cùng với đó, trong suy nghĩ của người Hoa, Kim Hoa Nương Nương lại là vị nữ thần bảo hộ cho việc sinh nở….

Ngoài ra, trong hệ thống tín ngưỡng thờ Nữ Thần tại Ôn Lăng Hội quán không thể không nhắc đến tục thờ Quan Thế Âm Bồ Tát với lễ vía “Quan Âm khai khố” được diễn ra hàng năm. Ban đầu vị thần chủ được thờ là bà Thiên Hậu Thánh Mẫu nhưng qua thời gian thì vị nữ thần Quan Thế Âm Bồ Tát lại là vị thần được thờ chính với những lễ vía mở kho phát tài lộc, thể hiện ước nguyện cầu cho việc làm ăn buôn bán được hanh thông, cầu mong sự bình an, sức khỏe, cầu cho gia tộc phồn vinh, thịnh vượng.

Hình tượng Quan Thế Âm Bồ Tát không chỉ là vị thần đại từ đại bi, cứu khổ cứu nạn trong suy nghĩ của người dân mà còn là vị thần mang lại nhiều tài lộc trong cuộc sống hàng ngày, trong công việc kinh doanh buôn bán. Tất cả với tâm nguyện cầu mong cho cuộc sống được ấm no, sung túc đầy đủ.

Tín ngưỡng văn hoá của cộng đồng người Hoa trong quá trình cộng cư cùng tồn tại song hành với nhiều tín ngưỡng của những nền văn hoá các dân tộc khác cùng sinh sống trên đất nước Việt Nam đã làm cho giá trị văn hoá của Việt Nam thêm đa dạng và phong phú. Bên cạnh những văn hoá riêng đặc sắc của các dân tộc cùng giao thoa, song hành trong cuộc sống của người dân các dân tộc đang sinh sống tại Việt Nam điều này làm cho giá trị văn hoá, tinh thần trở nên phong phú cần phải bảo tồn để phát huy trong thời kỳ mới./.