Sử dụng đất trái mục đích vẫn xảy ra ở nhiều địa phương

Đất nông nghiệp, đất rừng đặc dụng bị phân lô bán nền trên

Cụ thể, tại khu vực được gọi là làng hoa Phú Quốc, ấp Cây Thông Trong, xã Cửa Dương, TP Phú Quốc (Kiên Giang) Xuất hiện một khu đất rộng hàng chục ngàn m2 đang bị phân lô, bán nền kèm theo các hạng mục xây dựng hạ tầng cơ bản (đổ đường bê tông), ghi nhận trên khu vực này có hơn 20 căn nhà, công trình được xây dựng. Tất cả nhìn không khác gì một dự án bất động sản chuyên nghiệp.

Trước thực trạng này, đại diện chính quyền địa phương, ông Trần Văn Việt – Chủ tịch UBND xã Cửa Dương cho hay: các hành vi vi phạm pháp luật trong sử dụng, lấn chiếm đất, xây dựng công trình không phép thì UBND xã Cửa Dương đã lập biên bản vi phạm hành chính, tổ chức ra quân xử lý, cưỡng chế.

Theo ông Việt, khu đất này một số cá nhân đứng ra bán giấy tay, tự ý làm hạ tầng, đổ đường bê tông, chính quyền xã thực hiện cưỡng chế, phá các con đường một thời gian thì một số người lại lén lút làm tiếp, thi công lại và xã đã có văn bản trình UBND tỉnh Kiên Giang xử lý triệt để khu vực này.

Qua đó, khu vực phân lô nền là của hai cá nhân ông Đặng Văn Hùng (sinh năm 1981, ngụ tại ấp Cây Thông Ngoài, xã Cửa Dương, TP Phú Quốc) và ông Lê Minh Điệp (sinh năm 1991, ngụ ấp Cây Thông Trong, xã Cửa Dương, TP Phú Quốc).

Ngày 18/05/2022, UBND xã Cửa Dương đã lập biên bản vi phạm hành chính phát hiện ông Đặng Văn Hùng có các hành vi: Chiếm đất nông nghiệp tại khu vực nông thôn với diện tích 53.791m2; Chiếm đất nông nghiệp là rừng đặc dụng tại khu vực nông thôn với diện tích 5.587,1m2; Chiếm đất phi nông nghiệp (suối) tại khu vực nông thôn với diện tích 4.043m2.

Cũng trong ngày 18/05/2022, UBND xã Cửa Dương lập biên bản vi phạm hành chính đối với ông Lê Minh Điệp, với các hành vi: Chiếm đất nông nghiệp tại khu vực nông thôn với diện tích 78.552,1m2; Chiếm đất nông nghiệp là rừng đặc dụng tại khu vực nông thôn với diện tích 207m2; Chiếm đất phi nông nghiệp (suối) tại khu vực nông thôn với diện tích 2.401m2.

Cả hai cá nhân trên đều chiếm đất với mục đích sử dụng làm đường bê tông xi măng và xây dựng nhà. Do đã hết thời hạn xử phạt hành chính, ngày 30/06/2022, UBND xã Cửa Dương có tờ trình gửi UBND tỉnh Kiên Giang đề nghị ban hành quyết định buộc khắc phục hậu quả là: Buộc khôi phục lại tình trạng của đất trước khi vi phạm; Buộc trả lại đất đã chiếm dụng….

Về nguồn gốc hai khu đất nói trên, theo tài liệu UBND xã Cửa Dương cung cấp, hai khu đất trước năm 1984 là đất của nông trường quốc doanh Phú Quốc sử dụng trồng đào, đến năm 1984, nông trường giải thể, giao đất và cây trồng lại cho HTX Quốc Thắng tiếp tục quản lý đất và thu hoạch đào. Đến năm 1987, HTX Quốc Thắng giải thể để thành lập tập đoàn 1, tập đoàn 2, tập đoàn 3 và tập đoàn 4. Hai khu đất nói trên do tập đoàn 3 quản lý sử dụng. Năm 2003, thực hiện chủ trương của Đảng ủy xã Cửa Dương, UBND xã Cửa Dương đã thành lập tổ hợp tác 1 và tổ hợp tác 2 trên cơ sở đất và nhân lực của tập đoàn 3 (thành viên 29 hộ gia đình) với mục đích chuyển thể từ đất trồng đào đã lão hóa sang trồng tràm bông vàng.

Theo UBND xã Cửa Dương, tuy là mô hình kinh tế tập thể nhưng thực chất cá hộ gia đình của hai tổ hợp tác đã tự chia ranh giới sử dụng đất, tự lo phương án sản xuất trên đất, các hộ dân đã trực tiếp tự quản lý ranh giới sử dụng liên tục. Năm 2005, UBND huyện Phú Quốc (nay là TP Phú Quốc), ban hành quyết định thu hồi 255.000m2 do UBND xã Cửa Dương và ban lãnh đạo ấp giao cấp đất không đúng thẩm quyền (hai khu đất nói trên nằm trong 255.000m2 thu hồi – PV) và giao cho UBND xã Cửa Dương quản lý. Đến năm 2021, ông Lê Minh Điệp nhận chuyển nhượng bằng giấy viết tay của các hộ dân ở tổ hợp tác 1 và 2, sau đó ông Lê Minh Điệp tiếp tục chuyển nhượng lại một phần cho ông Đặng Văn Hùng. UBND xã Cửa Dương khẳng định việc mua bán như trên là không đúng quy định pháp luật

Trao đổi với báo chí, Chủ tịch UBND xã khẳng định, quan điểm của UBND xã Cửa Dương là xử lý nghiêm các vi phạm về quản lý, sử dụng đất đai và trật tự xây dựng trên địa bàn. UBND xã đã tăng cường lực lượng tuần tra, xử lý, phát hiện các sự việc để có biện pháp hoặc kiến nghị xử lý kịp thời. Đồng thời xã đã chủ động phát hiện, phối hợp chặt chẽ với Tổ công tác đặc biệt của UBND tỉnh Kiên Giang xử lý các vi phạm.

“Thời gian tới, chúng tôi tiếp tục ra quân xử lý các vi phạm về quản lý, sử dụng đất và trật tự xây dựng. Với tinh thần và quyết tâm làm việc cao nhất, để thiết lập kỷ cương, đảm bảo an ninh trật tự trên địa bàn, xử lý dứt điểm các vụ việc, không để phát sinh vụ việc mới”, ông Việt cho hay.

Cơ quan chức năng có thẩm quyền cần tăng cường hơn nữa kiểm tra, điều tra làm rõ, xử lý các đầu nậu, các cá nhân phân lô nền trên đất nông nghiệp… để từ đó xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật tránh hình thành các khu dân cư tự phát và để lại nhiều hệ lụy ảnh hưởng đến quy hoạch, hạ tầng giao thông và an sinh xã hội.

Xâm hại đất rừng còn kéo dài, nếu chế tài còn quá nhẹ

Diện tích vi phạm hơn 4,5ha. Tổng số tiền Công ty Rạng Đông bị xử phạt là 154,3 triệu đồng, trong đó 150 triệu đồng phải nộp do lỗi vi phạm và 4,3 triệu đồng phải nộp do thu lợi bất hợp pháp từ lỗi vi phạm.

Đây không phải lần đầu tiên có doanh nghiệp bị xử phạt vì hành vi xâm hại rừng phòng hộ. Tuy nhiên năng lực giám sát của các cơ quan chức năng cũng như biện pháp chế tài vẫn chưa đủ mạnh mẽ, để ngăn chặn và chấm dứt tệ nạn nhức nhối này. Có thể lấy thí dụ nóng hổi ở tỉnh Bình Phước mà nhìn nhận rõ ràng hơn.

Thứ nhất, diện tích hơn 4,5ha không hề nhỏ. Một doanh nghiệp không thể trong khoảng thời gian một sớm một chiều để biến 4,5ha đất rừng phòng hộ thành đất phi nông nghiệp để làm mỏ đá. Vai trò của chính quyền cơ sở ra sao, khi quá trình xâm hại đất rừng phòng hộ diễn ra công khai như vậy?

Thứ hai, diện tích 4,5ha đất rừng phòng hộ là rừng trồng, có nghĩa là một mảng cây xanh đã bị đốn hạ để triển khai dự án nhưng doanh nghiệp chỉ thu lợi được 4,3 triệu đồng chăng? Thử hỏi, 4,3 triệu đồng có đủ để khôi phục phần rừng trồng đã bị biến mất không?

Xem ra đất rừng phòng hộ có giá quá rẻ. Cứ tùy tiện xâm hại rồi bỏ ra ít tiền để nộp phạt hành chính, thì đâu lại vào đấy. Vì tiền mà xâm hại rừng phòng hộ, rồi lại dùng tiền để che chắn hành vi xâm hại rừng phòng hộ. Cái vòng lẩn quẩn ấy còn tái diễn, thì đất rừng phòng hộ càng ngày càng trở thành miếng mồi ngon cho những kẻ tham lam và ích kỷ.

Dù đã rất muộn màng, cũng phải cảnh báo diện tích rừng của Việt Nam đang đối diện sự mất mát nghiêm trọng. Những khẩu hiệu bảo vệ rừng vẫn vang lên khắp nơi, như “Bảo vệ rừng là bảo vệ cuộc sống”, hoặc “Bảo vệ rừng là trách nhiệm của mọi người”, nhưng chưa thể kích hoạt ý thức chung “Yêu rừng sẽ giữ được rừng”.

Một thắc mắc nữa cũng cần được lưu ý, sau những quyết định xử phạt hành chính về hành vi xâm hại rừng phòng hộ, thì ai sẽ theo dõi việc trả lại nguyên trạng cho đất rừng phòng hộ? Liệu số tiền mà đối tượng vi phạm nộp phạt vào ngân sách Nhà nước, có thể đáp ứng bao nhiêu phần trăm chi phí tái sinh rừng trồng đã bị thiệt hại?

Để xây dựng hành lang an toàn cho đất rừng phòng hộ, có lẽ phải thay đổi cơ chế quản lý. Không thể tiếp tục nhẹ tay dung túng cho các hành vi xâm hại đất rừng phòng hộ bằng những quyết định xử phạt hành chính. Ở những mức độ nghiêm trọng, cần khởi tố hình sự những cá nhân và đơn vị ngang nhiên xâm hại đất rừng phòng hộ, theo đúng tiêu chí “thuốc đắng giã tật”.

Cách đây không lâu, tại kỳ họp thứ 6 HĐND tỉnh Bình Định ngày 20-7, ông Nguyễn Phi Long, Chủ tịch UBND tỉnh Bình Định đã giải trình những băn khoăn của dư luận về việc quản lý đất đai ở huyện Vĩnh Thạnh, mà cụ thể là hai biểu hiện xâm hại đất rừng.

Thứ nhất là bà Trương Thị Lệ Thâm, vợ của ông Trần Quốc Biểu, Chánh án Tòa án nhân dân huyện Vĩnh Thạnh, ngang nhiên lấn chiếm đất rừng để làm nhà sàn gỗ.

Thứ hai là ông Nguyễn Đình Kim, cựu Bí thư Huyện ủy Vĩnh Thạnh được sở hữu 115ha đất rừng, với nhiều dấu hiệu mua bán không rõ ràng. Chủ tịch UBND tỉnh Bình Định cho rằng, đã chỉ đạo thanh tra vào cuộc để xác minh làm rõ và có phương án giải quyết thỏa đáng.

Câu chuyện ở tỉnh Bình Định chắc chắn không phải cá biệt. Ở một vài nơi khác, đất rừng cũng đang lọt vào tầm ngắm của lòng tham. Nhiều kẻ cậy chức vụ của bản thân hoặc dựa quyền lực của người quen, để rắp tâm thao túng và trục lợi từ đất rừng.

Hiện nay, Việt Nam còn bao nhiêu cây gỗ trong rừng tự nhiên? Cứ nhìn vào những bộ bàn ghế và các loại tủ thờ, sập gụ chễm chệ ở biệt thự xa hoa của giới đại gia, sẽ biết rằng câu trả lời vô cùng khó khăn và ngậm ngùi. Dù lạc quan đến mấy, cũng không ai giấu được âu lo cho rừng đặc dụng và rừng phòng hộ trước xu hướng nở rộ những khu nghỉ dưỡng cao cấp, những khu du lịch sinh thái.

Chỉ cần có dự án triển khai, thì bỗng dưng thấy xuất hiện một vùng đồi núi xanh thẳm bị gọi tên là “rừng nghèo kiệt” để được chuyển đổi mục đích sử dụng thật nhanh nhẹn, thật khéo léo.

Rừng phòng hộ mặc dù đã được phân chia theo tiêu chí rừng phòng hộ đầu nguồn, rừng bảo vệ nguồn nước của cộng đồng dân cư và rừng phòng hộ biên giới, nhưng vẫn liên tục bị xâm hại. Trong ứng phó biến đổi khí hậu toàn cầu, người ta thường nhắc khái niệm “thời tiết cực đoan” mà ít khi nghĩ đến nguyên nhân sâu xa hơn là công tác bảo vệ rừng vẫn nhiều bất cập. Một khi rừng thu hẹp lại, thì lũ lụt và hạn hán luôn diễn biến khó lường hơn.

Để tránh né không gian ngột ngạt của các đô thị chen chúc, giới bất động sản tinh khôn mở rộng thị trường căn hộ cao cấp ở những khu vực đang còn độ che phủ tương đối của rừng. Vì vậy, cần phải cảnh báo sớm nguy cơ rừng phòng hộ và rừng sản xuất sẽ bị sang nhượng và mua bán ồ ạt trong thời gian sắp tới. Nếu chủ quan giao đất rừng vào tay những đối tượng không có ý thức gìn giữ rừng và phát triển rừng, thì hậu quả không dễ tiên liệu.

Từ năm 2016, Chính phủ chủ trương đóng cửa rừng tự nhiên, không cho phép chuyển mục đích sử dụng đất lâm nghiệp trong diện tích 2,25 triệu ha rừng tự nhiên hiện có sang mục đích khác, và không cho phép chuyển rừng nghèo kiệt sang trồng cây công nghiệp. Từ kết quả ấy, đã đến lúc phải có thêm biện pháp quyết liệt để ngăn chặn các hành vi phá hủy cơ cấu hợp lý của rừng phòng hộ và rừng sản xuất, nhất là việc xử lý rốt ráo những công trình xây dựng trái phép trên đất rừng.

Hiện nay, cả nước có 60/63 tỉnh, thành phố có rừng và hầu như địa phương nào cũng có các dự án liên quan đến việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất rừng. GS.TS Nguyễn Ngọc Lung nhận định: “Khi chuyển đổi đất rừng chính là đánh đổi giá trị về môi trường sinh thái để lấy một mục tiêu khác. Mục tiêu ấy nếu là kinh tế thì phải xem cái lợi về kinh tế đến mức nào mà quyết định đánh đổi. Còn nếu đó là mục tiêu xã hội thì phải suy nghĩ khác vì xã hội cũng là một mục tiêu ưu tiên, dù không bằng môi trường”.

Để ngăn chặn có hiệu quả tình trạng phá rừng, lấn chiếm đất rừng trái pháp luật, đồng thời góp phần thực hiện cam kết quốc tế, đặc biệt là cam kết tại Hội nghị lần thứ 26 các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP26), Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Chủ tịch UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương quản lý chặt chẽ diện tích rừng, đất rừng theo đúng quy hoạch đã được cấp thẩm quyền phê duyệt; tích hợp đầy đủ thông tin về rừng, đất rừng trong quy hoạch tỉnh thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050; phối hợp chặt chẽ với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn trong quá trình xây dựng, hoàn thiện Quy hoạch Lâm nghiệp quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, để quản lý, bảo vệ chặt chẽ, hiệu quả đối với diện tích rừng đặc dụng, rừng phòng hộ, rừng sản xuất; kiểm soát chặt chẽ việc chuyển mục đích sử dụng rừng sang mục đích khác, tránh tình trạng lợi dụng việc chuyển mục đích sử dụng rừng để xâm hại rừng trái pháp luật.