Sơn La phát huy vai trò của các hợp tác xã nông nghiệp

Đổi mới phương thức hoạt động

Hiện nay, huyện Yên Châu có 64 hợp tác xã nông nghiệp, với hơn 1.000 thành viên. Các hợp tác xã thường xuyên đổi mới phương thức hoạt động, ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất; phát huy vai trò kết nối với các doanh nghiệp trong tiêu thụ sản phẩm.

Công nghệ sấy chuối bằng năng lượng mặt trời của HTX nông nghiệp Nà Ngà, xã Chiềng Hặc, huyện Yên Châu. 

Hợp tác xã Thanh Sơn, bản Bó Phương, xã Yên Sơn, thành lập từ năm 2018 với 7 thành viên, trồng 25ha rau màu các loại; trong đó, 17ha được cấp chứng nhận VietGAP. Hiện nay, HTX đã thực hiện liên kết hỗ trợ sản xuất, tiêu thụ sản phẩm các loại rau, củ, quả cho các hộ thành viên; trồng 3ha bắp cải, 2,5ha bí xanh trái vụ theo hướng hữu cơ, sản lượng 110 tấn/năm, bán với giá từ 5.000-13.000 đồng/kg để cung cấp cho các siêu thị, chợ đầu mối ở thành phố Hà Nội và các tỉnh Thanh Hóa, Hòa Bình.

Anh Nguyễn Văn Sơn, Giám đốc HTX Thanh Sơn, cho biết: Rau màu thường chịu nhiều ảnh hưởng của thời tiết, dễ phát sinh sâu bệnh. Vì vậy, HTX vận động các thành viên luôn áp dụng kỹ thuật trồng rau an toàn, ưu tiên sử dụng phân bón hữu cơ và phân vi sinh; việc phòng trừ sâu bệnh chỉ sử dụng thuốc bảo vệ thực vật có nguồn gốc sinh học và đủ thời gian cách ly mới được thu hoạch. Đặc biệt, 100% nguồn nước tưới rau ở đây sử dụng nước giếng khoan, không bị ô nhiễm. Nhờ vậy, chất lượng sản phẩm rau, quả luôn đảm bảo, an toàn, được khách hàng đánh giá cao, nhiều thương lái liên hệ thu mua. Sản lượng rau của HTX đạt gần 400 tấn/năm, doanh thu gần 2 tỷ đồng.

Còn tại HTX nông nghiệp Nà Ngà, xã Chiềng Hặc, để nâng cao giá trị sản phẩm chuối địa phương, HTX đã áp dụng sấy chuối bằng năng lượng mặt trời và được Dự án cải cách kinh tế vĩ mô và hỗ trợ tăng trưởng xanh (GIZ) của Đức đánh giá cao, hỗ trợ xây dựng 70 m2 nhà sấy năng lượng mặt trời, gồm hệ thống mái mica tích tụ nhiệt theo hình vòm trên sàn xi măng, được trang bị hệ thống quạt hút ẩm, cửa ra vào có lưới chống côn trùng. Sử dụng nhà sấy bằng năng lượng mặt trời tận dụng được nguồn nhiệt sạch, tiết kiệm chi phí. Trong quá trình sấy, cách ly thực phẩm hoàn toàn với các yếu tố môi trường ngoài như mưa, bụi, côn trùng... nên sản phẩm vừa chất lượng, vừa đảm bảo sạch, an toàn.

Bà Quàng Thị Lả, Giám đốc HTX chia sẻ: Hiện nay, mỗi tháng HTX sấy 2 tấn chuối tươi, thu khoảng 800kg chuối khô, bán với giá 50.000 đồng/kg, thị trường tiêu thụ chính tại các chuỗi cửa hàng trong tỉnh và thành phố Hà Nội; doanh thu đạt gần 500 triệu đồng/năm. Qua đó, giúp sản phẩm chuối tiêu thụ ổn định, tạo việc làm cho lao động, chủ yếu là phụ nữ tại địa phương.

Cũng như 2 HTX trên, các HTX trên địa bàn huyện Yên Châu đang đẩy mạnh ứng dụng tiến bộ khoa học, đầu tư vốn mở rộng sản xuất, kinh doanh; xây dựng các mô hình sản xuất chuyên canh, nâng cao chất lượng dịch vụ. Một số HTX tích cực xây dựng chuỗi liên kết tiêu thụ, đặc biệt là các sản phẩm rau, quả, như: Sản phẩm nhãn và long nhãn của HTX Phương Nam, xã Lóng Phiêng và HTX hoa quả Quyết Tâm, xã Tú Nang; liên kết tiêu thụ xoài của HTX nông nghiệp an toàn Chiềng Hặc, xã Chiềng Hặc; mận hậu của HTX Toàn Phát, xã Phiêng Khoài; rau của HTX nông nghiệp Chiềng Phú, xã Chiềng Pằn và HTX Thanh Sơn, xã Yên Sơn... góp phần nâng cao giá trị sản xuất, tăng giá trị thu nhập từ 200-400 triệu đồng/ha.

Ông Lê Huy Phong, Phó Chủ tịch UBND huyện Yên Châu, cho biết: Từ năm 2020 đến nay, huyện tổ chức các lớp tập huấn; hỗ trợ bao bì, tem, nhãn truy xuất nguồn gốc cho các HTX, tổng trị giá gần 5,5 tỷ đồng. Tổ chức cho các HTX tham gia các hoạt động xúc tiến thương mại, quảng bá sản phẩm; triển khai các chính sách cho vay nông nghiệp, nông thôn, tổng số vốn đã giải ngân hàng tỷ đồng... Hằng năm, huyện còn phối hợp với các đơn vị liên quan mở các lớp bồi dưỡng về năng lực quản lý, kỹ năng quản trị cho đội ngũ quản lý HTX, các thành viên HTX, tổ hợp tác và những người có nhu cầu về kỹ thuật sản xuất nông nghiệp hữu cơ, sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao... Tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động của các HTX; kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc; xây dựng và nhân rộng mô hình HTX kiểu mới tiêu biểu, hoạt động hiệu quả trên địa bàn.

Tạo liên kết trong sản xuất, tiêu thụ sản phẩm

Cùng với tích cực áp dụng kỹ thuật vào sản xuất để nâng cao giá trị sản phẩm, HTX dịch vụ nông nghiệp Chung Thành, xã Yên Hưng, huyện Sông Mã, còn liên kết với các doanh nghiệp đầu tư sản xuất, mở rộng vùng nguyên liệu, đảm bảo thu nhập ổn định cho các thành viên.

Thành lập năm 2018, HTX Dịch vụ nông nghiệp Chung Thành có 17 thành viên, hoạt động chủ yếu là lĩnh vực trồng cây ăn quả. Ông Cà Văn Thuận, Giám đốc HTX, chia sẻ: Trước đây, phần lớn nhân dân trong bản sản xuất nông nghiệp theo hình thức tự phát, do đó, mẫu mã sản phẩm không đẹp, chất lượng chưa cao. Việc thành lập HTX đã tạo sự thống nhất, liên kết trong sản xuất để có những sản phẩm chất lượng tốt.

Thành viên HTX dịch vụ nông nghiệp Chung Thành kiểm tra diện tích ngô ngọt.

Ngay sau khi thành lập, HTX đã yêu cầu các thành viên chăm sóc cây ăn quả đúng quy trình kỹ thuật, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm; phối hợp với cơ quan chuyên môn tổ chức tập huấn chuyển giao khoa học kỹ thuật. Các thành viên chủ động học hỏi kinh nghiệm và áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất. Nhờ vậy, diện tích cây ăn quả của các thành viên cho năng suất cao, góp phần nâng cao thu nhập. Đến nay, HTX có 45 ha cây ăn quả, chủ yếu là xoài, nhãn, đã có 32 ha bắt đầu cho thu hoạch, trong đó 17 ha đạt tiêu chuẩn VietGAP, sản lượng đạt 270 tấn quả/năm, thu nhập bình quân đạt 7 triệu đồng/thành viên/tháng.

Ông Lò Văn Bình, thành viên HTX, cho biết: Gia đình tôi có 5 ha cây ăn quả các loại, trong đó chủ yếu là nhãn. Trước đây, toàn bộ diện tích này trồng xen canh một số loại cây khác, việc chăm sóc cho từng loại cây gặp khó khăn. Được HTX hỗ trợ, gia đình đã cải tạo, chuyển đổi sang trồng thuần. Đồng thời, chuyển đổi hơn 1 ha nhãn chính vụ sang nhãn chín sớm, rải vụ. Mặc dù chi phí xử lý nhãn chín sớm cao hơn so với nhãn chính vụ, nhưng giá bán ổn định.

Đầu năm 2023, HTX đã liên kết với Công ty cổ phần Thực phẩm xuất khẩu Đồng Giao triển khai trồng thử nghiệm 3 ha rau chân vịt. Tham gia mô hình, HTX được huyện hỗ trợ 3 triệu đồng/ha theo Nghị quyết số 50/NQ-HĐND của HĐND tỉnh; Công ty hỗ trợ giống, hướng dẫn kỹ thuật trồng, chăm sóc, thu hoạch và bao tiêu sản phẩm. Quá trình phối hợp, Công ty đã thực hiện đúng cam kết hỗ trợ, hướng dẫn kỹ thuật trồng, chăm sóc và bao tiêu sản phẩm cho bà con theo giá trong hợp đồng. Việc tổ chức trồng và nhân rộng diện tích rau chân vịt, dứa, ngô ngọt góp phần xây dựng vùng nguyên liệu phục vụ cho Trung tâm Chế biến rau quả Doveco. Sự liên kết này giúp HTX xây dựng quy trình sản xuất theo hướng an toàn, liên kết theo chuỗi gắn với tiêu thụ sản phẩm. Ngoài ra, HTX còn liên kết với 15 hộ dân bản Sòng, Sòng Hạ và bản Bua, xã Yên Hưng, triển khai trồng 5 ha ngô ngọt, dự kiến đầu tháng 9 sẽ  thu hoạch.

Chị Lò Thị Thanh, bản Sòng, chia sẻ: Đầu năm nay, HTX vận động gia đình tôi chuyển đổi hơn 1.000 m2 xoài địa phương sang trồng rau chân vịt cung cấp cho nhà máy chế biến. Khi tham gia, tôi được HTX ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm, hỗ trợ kỹ thuật trồng, chăm sóc, thu hoạch. Vụ đầu gia đình thu hơn 2 tấn rau, thu nhập trên 80 triệu đồng, cao hơn nhiều so với một số loại cây trồng khác. Hiện nay, gia đình đang liên kết trồng 1.000 m2 cây ngô ngọt. Sự hỗ trợ của HTX đã giúp chúng tôi nâng cao thu nhập, cải thiện cuộc sống.

Việc lựa chọn hướng đi đúng của HTX Dịch vụ nông nghiệp Chung Thành đã tạo bứt phá trong sản xuất, tiêu thụ sản phẩm theo chuỗi, đáp ứng nhu cầu thị trường; đồng thời, nâng cao thu nhập cho các thành viên và nhân dân trên địa bàn.

Nâng cao năng lực quản lý, tổ chức sản xuất

Việc liên kết tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp giữa các doanh nghiệp, hợp tác xã mang lại thu nhập cao cho các bên tham gia, góp phần nâng cao đời sống người dân. Đồng thời, người tiêu dùng tiếp cận nông sản, thực phẩm an toàn, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, giá cả phù hợp. Tuy nhiên, việc liên kết chuỗi nông sản còn gặp khó khăn, cần có giải pháp tháo gỡ, nâng cao năng lực quản lý, tổ chức sản xuất.

Hội cà phê Sơn La phối hợp với các đơn vị hướng dẫn kỹ thuật chăm sóc cà phê cho nông dân xã Chiềng Ban, huyện Mai Sơn. Ảnh: PV

Trên thực tế, việc duy trì chuỗi liên kết sản xuất của tỉnh còn gặp khó khăn do thiếu sự chủ động, tích cực của người dân. Một số hộ chưa thấy được tầm quan trọng của việc tuân thủ các điều khoản trong hợp đồng liên kết; thiếu sự phối hợp với các đơn vị liên quan trong trồng, chăm sóc, bảo vệ, thu hoạch và bảo quản nông sản, thủy sản làm ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm. Ở một vài chuỗi liên kết, việc bảo đảm lợi ích hài hòa giữa doanh nghiệp - HTX - người dân chưa được quan tâm, thiếu sự chia sẻ rủi ro, khó khăn trong quá trình sản xuất và tiêu thụ sản phẩm của các bên tham gia chuỗi.

Tiến sĩ Bùi Việt Hưng, Viện nghiên cứu châu Âu có những tham vấn về chuỗi cung ứng nông sản Sơn La trong bối cảnh thực hiện EVFTA (thỏa thuận thương mại tự do giữa Việt Nam và 27 nước thành viên EU). Theo đó, mô hình chuỗi cung ứng nông sản Sơn La hiện đang thực hiện qua khá nhiều công đoạn với nhiều tác nhân tham gia chuỗi cung ứng, như: Nông dân - người thu mua - doanh nghiệp - người bán lẻ - người tiêu dùng. Đây là chuỗi cung ứng chiếm tỷ trọng cao nhất trong tiêu thụ các sản phẩm nông sản được khảo sát tại địa bàn huyện Mộc Châu. Mô hình cho thấy, lực lượng lao động trẻ từ 25-35 tuổi chỉ chiếm tỷ trọng nhỏ, còn đa số là người cao tuổi, hạn chế về quản trị, tiếp cận khoa học kỹ thuật và thị trường trong cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.

Tiến sĩ Bùi Việt Hưng khuyến nghị, Sơn La cần rà soát, hoàn thiện các quy định về quy hoạch sản xuất nông nghiệp trên cơ sở đánh giá nhu cầu thị trường, phát huy lợi thế từng vùng, sử dụng đất hiệu quả, cũng như nâng cao chất lượng quy hoạch, đáp ứng yêu cầu sản xuất, chế biến và tiêu thụ nông lâm thủy sản trong bối cảnh hội nhập, phát huy lợi thế so sánh và nâng cao khả năng cạnh tranh sản phẩm.

Ông Nguyễn Xuân Cường, nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và PTNT, cho rằng: Sơn La cần định hướng phát triển nông nghiệp theo hướng nông nghiệp xanh, nông nghiệp sinh thái, giảm phát thải. Đẩy mạnh phát triển các vùng chuyên canh đạt tiêu chuẩn quốc gia và quốc tế, cung cấp nguyên liệu các nhà máy chế biến, phục vụ thị trường trong nước và xuất khẩu. Tập trung phát triển cơ sở hạ tầng và logistics phục vụ, nhằm phục vụ tốt hơn cho cả hệ thống chuỗi nông sản của tỉnh.

V.N (tổng hợp từ baosonla.org.vn)