Biến đổi khí hậu ở Tây Nguyên: Người làm nông rát mặt

Nông dân canh tác các loại cây cà phê, hồ tiêu, bơ, sầu riêng… như đang đánh bạc với trời. Vườn hồ tiêu, sầu riêng đang xanh tốt bỗng nhiên đổ bệnh và chết hàng loạt; hầu hết các vườn bơ, rẫy điều vừa trổ hoa đã gặp đợt mưa dầm trái mùa nên không hề đậu quả. 

Những cơn mưa không được mong đợi

Thời tiết bất thường đã xuất hiện ngay từ đầu năm nay, với những cơn mưa dầm trong mùa khô Tây Nguyên. Mưa đã gây thiệt hại trên diện rộng đối với hầu hết các loại cây trồng chủ lực như cà phê, hồ tiêu, điều, bơ, sầu riêng và cả các loại cây trồng ngắn ngày khác cũng bị ảnh hưởng. Biểu hiện rõ nét nhất là hàng nghìn ha hồ tiêu ở các huyện phía Nam của tỉnh Đắk Lắk bị chết.

Lần đầu tiên xuất hiện dịch nấm phytophthora khiến hàng trăm ha sầu riêng bị chết.

Xót xa với vườn hồ tiêu 700 trụ đang trong thời kỳ thu hoạch bị lụi tàn, anh Đào Xuân Hùng ở thôn 2A, xã Ea Ô, huyện Ea Kar cho hay, mưa đã khiến hơn 500 trụ hồ tiêu đang sinh trưởng tốt bị chết.

“Mưa xong nắng lên hồ tiêu càng chết nhiều. Diện tích hồ tiêu còn lại đang tiếp tục úa vàng lá, khi tiêu đã úa vàng lá là nó sẽ chết. Từ khi trời mưa nhiều, gia đình đã đầu từ quá nhiều thuốc bảo vệ thực vật để cứu chữa diện tích hồ tiêu còn lại nhưng  không thành”, anh Hùng xót xa.

Còn gia đình chị Nguyễn Thị Tâm ở thôn 1, xã Ea Lai, huyện M'Đrắk thì thiệt hại cả tỷ đồng vì vườn hồ tiêu bị xóa sổ sau đợt mưa dai dẳng, trái mùa.

“Mưa nhiều và kéo dài khiến bao nhiêu tiêu trồng chết hết, thiệt hại lên tới cả tỷ đồng. Nếu sau này vay thêm được vốn đầu tư sản xuất, gia đình sẽ không làm tiêu mà sẽ chuyển sang trồng bơ, sầu riêng hoặc các loại cây ăn quả khác”, chị Tâm tiếc nuối.

Mặc dù chị Tâm dự định chuyển sang trồng cây ăn quả. Nhưng chị cũng không ngờ rằng, chính những người trồng cây ăn quả ở Tây Nguyên cũng bị thất thu bởi những cơn mưa trái mùa này. Điển hình là vườn bơ 3 ha của gia đình ông Bành Việt Tùng ở thôn 4, xã Ea Kpam, huyện Chư M’Gar, tỉnh Đắk Lắk, mỗi năm đạt sản lượng 15 tấn, bán trên 1 tỷ đồng nhưng năm nay cũng không có thu hoạch.

“Năm ngoái thời tiết nắng hạn, năm nay lại mưa sớm đầu mùa, mà bơ BOOTH lại không chịu được sự thay đổi thất thường của thời tiết. Bơ đang trổ bông hễ gặp mưa sẽ hỏng hết bông nên những ai trồng bơ năm nay dính mưa đều bị thất thu”, ông Tùng cho biết.

Côn trùng rất lạ, nấm bệnh bùng phát

Không chỉ cây bơ mà gần 500 ha sầu riêng ở huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk cũng bị ảnh hưởng đợt mưa trái mùa, trong đó hơn 150 ha đã chết. Hơn 30 năm trồng sâu riêng, đây là lần đầu tiên chứng kiến hiện tượng lạ khiến ông Hoàng Viết Hiển ở thị trấn Phước An vô cùng lo lắng.

“Sầu riêng gặp mưa trái mùa đầu tiên sẽ bị héo lá non đầu ngọn, sau đó cứ héo dần xuống cành và lan ra thân khiến cây rụng hết lá. Mấy lần các gia đình đã mời kỹ sư về đổ thuốc dưới gốc, phun thuốc trên lá nhưng cứu vãn được. Tình trạng này khiến năm nay gia đình thiệt hại nặng, vì với 76 cây sầu riêng, năm ngoái gia đình thu hơn 40 tấn quả, bán được hơn 1 tỷ đồng”, ông Hiển chia sẻ.

Điều là cây dễ thích ứng với sự biến đổi khí hậu, nhưng năm nay toàn vùng Tây Nguyên và Đông Nam bộ đều bị mất mùa. Tỉnh Đắk Nông có hơn 1.500 ha điều, nhưng năng suất chỉ bằng 1/3 so với niên vụ trước.

Nguyên nhân là đang trong mùa khô, cây điều đang ra hoa thì gặp mưa khiến tỷ lệ đậu quả thấp. Tại 3 huyện phía Nam của tỉnh Lâm Đồng, bọ xít muỗi bùng phát, dịch bệnh thán thư hành hoành khiến hàng nghìn ha điều bị khô cháy, thiệt hại khoảng 850 tỷ đồng.

Nhiều vườn bơ thất thu tiền tỷ vì mưa giữa mùa khô khiến cây không đậu quả.

Nhìn vườn điều 3 ha xác xơ, tàn lụi, bà Lê Thị Kim Lan ở thị trấn Madagui, huyện Đạ Huoai than thở: “Gia đình vừa đầu tư, vừa chăm sóc dọn dẹp cây vườn điều theo đúng kỹ thuật để đảm bảo cho cây đỡ sâu bệnh, nhưng không hiểu do thiên tai hay là do bệnh tự phát mà hiện tại điều chết từ cành xuống thân”.

Ngay ở thành phố Đà Lạt - vùng khí hậu lý tưởng để trồng các loại rau, hoa, củ quả, những năm gần đây liên tục xảy ra hiện tượng thời tiết cực đoan. Nổi tiếng là xứ lạnh, mát mẻ quanh năm, nhưng Đà Lạt giờ đây nhiệt độ có khi tăng vọt lên 27 độ. Mưa đá, lũ quét và nhiều loại dịch bệnh trên cây trồng bùng phát.

Ông Lê Quốc Dũng ở phường 7, thành phố Đà Lạt cho biết, vì đã sống ở Đà Lạt trên 40 năm, ông thấy sự biến đổi khí hậu rất đã ảnh hưởng trực tiếp đến những người làm nông nghiệp, nhất là khi mưa quá nhiều và nắng ngày càng gay gắt.

“Tháng 6 này Đà Lạt chẳng khác gì xứ nóng nên gia đình phải dùng quạt. Có những thời điểm trong năm lại phải tìm từng giọt nước để cứu cây rau, nhưng khi cứu được thì lại gặp trận mưa lớn, mưa đá nó vùi dập. Gần đây xuất hiện những loại côn trùng rất lạ và các loại nấm bệnh mà các nhà khoa học nói đây là do thời tiết”, ông Dũng chia sẻ.

Những hiện tượng thời tiết cực đoan, trái ngược với quy luật được cho là biến đổi khí hậu, là thiên tai. Nhưng đây là hệ quả tất yếu, là cái giá phải trả bởi hàng chục năm qua môi trường sinh thái của vùng Tây Nguyên đã bị phá vỡ, huỷ diệt do sự khai thác một cách vô tội vạ, chỉ thấy cái lợi trước mắt mà không hề cân nhắc đến bảo vệ môi trường./.