Sớm hiện thực hóa chiến lược để nông dân hưởng lợi

Theo Bộ trưởng, cần có một giải pháp dài hạn và thực hiện Chiến lược Phát triển nông nghiệp, nông thôn bền vững đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 (Chiến lược) bắt đầu từ nền, từ tổ chức sản xuất chứ không phải từ ngọn.

Đổi mới tư duy sản xuất

Nói về Chiến lược mới được công bố, Bộ trưởng Lê Minh Hoan ví von, lần đầu tiên chúng ta có một “báu vật”, định hướng cho toàn ngành Nông nghiệp và PTNT với những tư duy mới, quan điểm tiếp cận mới để đạt được những mục tiêu lớn với tầm nhìn dài hạn.

“Nông nghiệp, nông dân, nông thôn có vị trí chiến lược trong sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Nông nghiệp là lợi thế, nền tảng bền vững của quốc gia. Nông thôn là địa bàn phát triển kinh tế quan trọng, là nền tảng văn hóa, xã hội. Nông dân là lực lượng lao động và nguồn tài nguyên con người quan trọng”, Bộ trưởng  Lê Minh Hoan nhấn mạnh.

Phó Thủ tướng Lê Văn Thành vừa ký Quyết định số 150/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược phát triển nông nghiệp, nông thôn bền vững giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050. 

Theo đó, Chiến lược đặt mục tiêu cụ thể đến năm 2030, tốc độ tăng trưởng GDP nông, lâm, thủy sản đạt bình quân 2,5 - 3%/năm, tốc độ tăng năng suất lao động nông, lâm, thủy sản đạt bình quân 5,5 - 6%/năm; mở rộng và phát triển thị trường, nhất là thị trường xuất khẩu. Tốc độ tăng giá trị xuất khẩu nông, lâm, thủy sản bình quân 5 - 6%/năm…

Đến năm 2050, Việt Nam sẽ trở thành một trong những nước có nền nông nghiệp hàng đầu thế giới  với ngành công nghiệp chế biến nông sản hiện đại, hiệu quả, thân thiện với môi trường. Nông thôn Việt Nam không còn hộ nghèo và trở thành “nơi đáng sống” văn minh, xanh, đẹp.

Theo Bộ trưởng Lê Minh Hoan, với mục tiêu trên, ngành Nông nghiệp và PTNT sẽ phải đổi mới tư duy sản xuất. Đó là chuyển từ tư duy sản xuất nông nghiệp sang kinh tế nông nghiệp, tập trung vào nâng cao giá trị, hiệu quả, đa dạng theo chuỗi giá trị phù hợp với yêu cầu của thị trường. Chuyển từ phát triển đơn ngành sang tích hợp đa ngành, từ “đơn giá trị” sang “tích hợp đa giá trị”…

Hướng nông nghiệp xanh, nông nghiệp sinh thái bằng việc áp dụng đồng bộ các quy trình, công nghệ; sử dụng hợp lý, tiết kiệm vật tư đầu vào cho sản xuất nông nghiệp, sử dụng hiệu quả các nguồn tài nguyên thiên nhiên, không gây ảnh hưởng tới môi trường, sức khỏe con người.

Ngành Nông nghiệp sẽ hoàn chỉnh cơ cấu sản xuất nông nghiệp gắn với lợi thế cạnh tranh và yêu cầu thị trường. Theo đó, ngành tiếp tục cơ cấu lại theo 3 trục sản phẩm: quốc gia, cấp tỉnh, địa phương và theo lĩnh vực trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản, lâm nghiệp; cùng với đó là tăng cường chế biến, ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới tổ chức thể chế của hợp tác xã, tổ hợp tác, doanh nghiệp, hiệp hội, hội.

Ngành Nông nghiệp sẽ chuyển mạnh từ xây dựng các chuỗi cung ứng nông sản sang phát triển các chuỗi giá trị ngành hàng. Ưu tiên hoàn chỉnh chuỗi giá trị cho các ngành hàng chủ lực của các địa phương. Từ các vùng chuyên canh hàng hóa quy mô lớn của các nông sản chủ lực, phát triển hợp tác xã, giảm các khâu trung gian, tăng cường liên kết với doanh nghiệp chế biến, thương mại lớn để hình thành chuỗi giá trị. Lấy chuỗi giá trị của các nông sản để kết nối các vùng chuyên canh nhỏ, hình thành không gian kinh tế chung giữa các địa phương tương đồng về điều kiện, vượt qua địa giới hành chính.

Dạy nông dân kỹ năng làm giàu

Nói về kỳ vọng của Chiến lược trên, Bộ trưởng Lê Minh Hoan mong nội dung bản chiến lược được lan tỏa rộng rãi ra toàn xã hội. Từ đó, trong tâm thức của lãnh đạo, người dân và xã hội sẽ định vị đúng vai trò, vị trí, sứ mệnh của nông nghiệp, nông thôn.

Ông Hoan thừa nhận, trong lĩnh vực nông nghiệp, có lúc, có nơi còn tăng trưởng chậm, gặp nhiều rủi ro. Nông nghiệp Việt bị gắn với “lời nguyền manh mún, nhỏ lẻ, tự phát”. Từ đó, dẫn đến hàng loạt câu chuyện được mùa mất giá, sản xuất bấp bênh, câu chuyện thị trường, dự báo, đối tượng cuối cùng hướng đến là người nông dân chưa thực sự làm giàu trên mảnh đất, đồng ruộng...

Theo Bộ trưởng, muốn vượt qua lời nguyền này thì cần có chiến lược và chiến lược sẽ phải bắt đầu từ việc tổ chức lại sản xuất. Bộ trưởng Hoan chỉ rõ, 10 triệu hộ nông dân sản xuất trên 10 triệu miếng đất, đầu cung nhỏ lẻ từ khắp đất nước, thì không thể dự báo được thị trường.

Bộ trưởng Lê Minh Hoan thừa nhận, bây giờ thị trường quyết định sản xuất, bộ ngành cũng có quy hoạch nhưng tâm lý nông dân vẫn “thấy người ta ăn khoai cũng vác mai đi đào”.

“Cần có một giải pháp dài hạn. Bởi tổ chức sản xuất không thể nói ngày một ngày hai, nói bà con vào hợp tác xã đi thì ngày mai tự động 10 triệu hộ nông dân sẽ vào hợp tác xã đâu. Sẽ có người vào người ra”, Bộ trưởng nói. Đồng thời, ông nhấn mạnh, chiến lược cần bắt đầu từ nền, từ tổ chức sản xuất chứ không phải từ ngọn.

Đề cập tới câu chuyện làm giàu từ nông nghiệp, Bộ trưởng Lê Minh Hoan khẳng định, chúng ta khó có thể làm giàu được bằng sản xuất nông nghiệp, nhưng có thể làm giàu được khi làm kinh tế nông nghiệp.

Dẫn chứng, một nông sản tạo ra, người có kỹ năng bán hàng sẽ bán được giá gấp đôi so với người khác. Trước đây, nông nghiệp dạy người nông dân sản xuất chứ không dạy người nông dân làm giàu. Làm giàu không phải là bán nông sản, mà bằng cách phân loại nông sản đó, bán niềm tin về sản phẩm nông sản sạch, có truy xuất nguồn gốc, có mã vùng trồng, vùng nuôi. Trong Chiến lược đã xác định rõ câu chuyện này.

“Chúng ta sẽ có chương trình hướng dẫn nông dân cách làm trên truyền hình. Khuyến nông, thay vì trình diễn các mô hình, thì phải dạy kỹ năng để nông dân biết kinh doanh, biết tính toán chi phí đầu vào”, Bộ trưởng cho hay.

Từ góc độ địa phương, việc thực hiện chiến lược sẽ giúp địa phương cân nhắc nguồn lực cho nông nghiệp, nông thôn. Ông cho rằng, các địa phương đừng nôn nóng đem đồi chè, ruộng lúa xẻ ra làm bất động sản bán. Cách này thu tiền ngay nhưng sau này, nông dân làm gì? Địa phương phải nhìn nhận về lâu dài giá trị của miếng đất đó nhờ trồng lúa, cây ăn trái. Đáng tiếc, vấn đề này chưa được nghiên cứu, đánh giá cụ thể.

Theo Bộ trưởng, cần bắt đầu hành trình thay đổi. Trong đó, chục triệu hộ nông dân, hàng trăm ngàn doanh nghiệp, các bộ ngành, hiệp hội,... phải cùng tham gia. Còn nếu không, chiến lược vẫn chỉ nằm trên giấy, nông nghiệp vẫn mù mờ, luẩn quẩn với lời nguyền “manh mún, nhỏ lẻ, tự phát”.

“Nhiều khi chúng ta nhìn vào con số tăng trưởng mà xem nhẹ vai trò của nông nghiệp. Bản chiến lược này là để khẳng định, dù nông nghiệp đóng góp nhỏ nhưng nông nghiệp có vị trí, vai trò trong việc bình ổn, bệ đỡ xã hội. Bởi hơn 60% dân số Việt Nam đang sống ở nông thôn. Bản chiến lược để chúng ta cùng nhau định vị lại vai trò của nông nghiệp. Nếu chúng ta nhận thức đúng thì sẽ quan tâm hơn đến nông nghiệp, đầu tư cho hạ tầng nông nghiệp nhiều hơn”, Bộ trưởng Lê Minh Hoan nhấn mạnh thêm.

Không để Chiến lược trên giấy!

Để hiện thực hóa chiến lược phát triển nông nghiệp hiện đại, bền vững, trước hết phải thống nhất từ nhận thức đến hành động và sự vào cuộc chủ động, tích cực, quyết liệt từ Chính phủ, các bộ, ban, ngành, đoàn thể, hiệp hội, doanh nghiệp, HTX, bà con nông dân; đặc biệt là chính quyền địa phương các cấp. Cùng với đó là cơ chế chính sách phù hợp, ‘đột phá’.

Theo ông Trần Công Thắng, Viện trưởng Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp, nông thôn, các chính sách về sử dụng đất đai sẽ cần được sửa đổi linh hoạt, phát triển thị trường giao dịch, thúc đẩy tập trung đất đai. Về tín dụng, phát triển tín dụng chính thức cho hộ doanh nghiệp, hợp tác xã; tín dụng theo chuỗi.

Đồng thời, hạ tầng sẽ được đầu tư cơ bản cho vùng sâu, vùng xa. Điển hình như việc phát triển hạ tầng thủy lợi phải đảm bảo đa mục tiêu, cho thủy sản, lâm nghiệp. Hạ tầng thương mại như: xây dựng hệ thống chợ, trung tâm đầu mối; hạ tầng logistics: cầu cảng, trung tâm kết nối vùng, giao thông kết nối vùng chuyên canh...

Ngành cũng sẽ hình thành hệ thống doanh nghiệp đầu tư vào các ngành hàng chiến lược, liên kết với nông dân thông qua kinh tế hợp tác. Phát triển hệ sinh thái ngành hàng; trong đó, doanh nghiệp đầu tàu đảm bảo vai trò hạt nhân; phát triển hợp tác xã với chuỗi giá trị; đồng thời đổi mới, nâng cao vai trò của hội, hiệp hội…

Theo Viện trưởng Trần Công Thắng, trong giai đoạn mới, nếu muốn nâng cao quy mô sản xuất, nâng cao vị thế của người nông dân, bắt buộc phải hợp tác. Với nông dân, kinh tế hợp tác, tổ hợp tác, các câu lạc bộ… là mô hình tốt đã được khẳng định thì cần thúc đẩy phát triển hơn. Việc phát triển theo chuỗi liên kết không chỉ với ngành hàng chủ lực mà kể cả ngành hàng nhỏ có lợi thế của địa phương để chuyển theo hướng từ sản lượng sang chất lượng, hiệu quả cao hơn.

Bộ trưởng Lê Minh Hoan nhấn mạnh, quá trình chuyển đổi mô hình tăng trưởng trong nông nghiệp đặt ra yêu cầu nhất định về khả năng tiếp cận, trình độ ứng dụng các thành tựu khoa học, kỹ thuật, công nghệ tiên tiến. Ngành sẽ phải tận dụng tối đa nguồn lực hiện hữu để từng bước xây dựng nền nông nghiệp hiện đại năng suất, chất lượng, hiệu quả, bền vững và sức cạnh tranh cao. Nâng cao thu nhập, chất lượng cuộc sống, vai trò và vị thế của người nông dân và dân cư nông thôn. Phát triển nông thôn toàn diện, hiện đại gắn với quá trình đô thị hóa giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc; xây dựng nông thôn xanh, sạch, đẹp, an ninh, trật tự được đảm bảo.

Cùng với nông nghiệp, ngành chú trọng phát triển kinh tế nông thôn, chuyển cơ cấu lao động theo hướng phi nông nghiệp để giải quyết việc làm, đảm bảo thu nhập. Đó là đầu tư phát triển các khu, cụm công nghiệp, dịch vụ ở khu vực nông thôn, có các chính sách thu hút đầu tư để khuyến khích doanh nghiệp công nghiệp, dịch vụ đầu tư vào nông thôn, nhất là các ngành sử dụng nhiều lao động, để từng bước giảm tình trạng di cư lao động từ nông thôn, đảm bảo “ly nông bất ly hương”. Phát triển mạnh kinh tế dịch vụ ở khu vực nông thôn từ loại hình, quy mô... để tạo việc làm, thu hút lực lượng lao động không tham gia sản xuất nông nghiệp.

Nâng cao hiệu quả, thu nhập từ sản xuất nông nghiệp, từng bước hình thành đội ngũ nông dân chuyên nghiệp, tạo điều kiện cho nông dân phát triển kinh tế, trang trại và kinh tế hợp tác. Có chính sách hỗ trợ để nông dân tại các vùng chuyên canh tham gia các chương trình đào tạo có chứng chỉ để sản xuất ra các sản phẩm đáp ứng tiêu chuẩn chất lượng và các yêu cầu mới của thị trường.

Về phát triển thị trường, đảm bảo đầu ra cho nông sản thì thị trường trong nước sẽ cần đổi mới hệ thống phân phối nông sản; kết nối hệ thống chế biến, phân phối và bán lẻ hiện đại, truyền thống với các chuỗi cung ứng nông sản và gắn với các vùng chuyên canh. Hình thành hệ thống chợ đầu mối gắn với chuỗi logistics ở các vùng trọng điểm sản xuất nông sản.

Với thị trường xuất khẩu, ngành chủ động phát huy cơ hội của các hiệp định thương mại tự do để giữ ổn định các thị trường truyền thống, mở rộng thị trường mới, tránh lệ thuộc vào một vài thị trường.

Bộ trưởng Lê Minh Hoan kỳ vọng, chiến lược lần này sẽ định vị đúng vai trò, vị trí, sứ mệnh của nông nghiệp, nông thôn và nông dân; góp phần thay đổi diện mạo xã hội ở nông thôn. Ông cho biết, sau khi Chiến lược được ban hành, Bộ Nông nghiệp và PTNT sẽ tiếp tục trình Chính phủ kế hoạch hành động để các bộ, ngành, địa phương cùng vào cuộc, không để nội dung, ý tưởng nằm trên giấy.