ĐBSCL tăng cường thanh, kiểm tra đối với vùng nuôi cá tra

Dự báo kim ngạch xuất khẩu cá tra đạt 2 tỷ USD

ÐSBCL là khu vực tập trung 100% nuôi trồng, sản xuất, chế biến cá tra. Theo Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường (Bộ Nông nghiệp và PTNT), sản phẩm cá tra ÐBSCL được xuất khẩu trên 140 thị trường trên thế giới. Trong 6 tháng đầu năm 2023 xuất khẩu cá tra đạt 873 triệu USD, giảm 39% so với cùng kỳ năm 2022. Hằng năm, thị trường Mỹ chiếm khoảng 22-23% kim ngạch xuất khẩu mặt hàng này. Tuy nhiên, trong 6 tháng đầu năm tỷ trọng thị trường này giảm còn 16%. Ðây là vấn đề cần quan tâm, thúc đẩy xuất khẩu cá tra trong những tháng cuối năm.

Nông dân Đồng bằng sông Cửu Long thu hoạch cá tra.

Tại TP. Cần Thơ, từ đầu năm đến nay, diện tích thả nuôi cá tra thương phẩm là 608ha, bằng 95% so với cùng kỳ năm 2022, đạt 87% so với kế hoạch năm. Diện tích thu hoạch là 372ha với sản lượng đạt 118.460 tấn, tương đương so với cùng kỳ năm 2022, đạt 68% so với kế hoạch năm. Giá bán cá tra thương phẩm từ đầu tháng 1 đến cuối tháng 4 cao hơn giá thành, người nuôi có lợi nhuận. Tuy nhiên từ đầu tháng 5 đến nay giá cá tra liên tục giảm nên người nuôi thua lỗ. Ước đến cuối năm 2023, thành phố sẽ có 643ha diện tích cá tra được thu hoạch, sản lượng 174.710 tấn, đạt 100% so với kế hoạch năm...

 Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), tại các thị trường như Mỹ, lạm phát đang dần hạ nhiệt, tạo điều kiện kích thích người tiêu dùng; thời điểm cuối quý II, đầu quý III-2023 là kỳ tích trữ kho của các nhà bán lẻ tại Mỹ để phục vụ cho mùa cao điểm lễ hội cuối năm. Số lượng cá tra tồn kho ở nhiều nước đang giảm dần… Dự báo kim ngạch cá tra xuất khẩu cả năm 2023 sẽ đạt 2 tỷ USD, giảm 15% so với năm 2022.

VASEP đánh giá, chưa có những dấu hiệu rõ ràng cho sự phục hồi trong những tháng tiếp theo khi đơn đặt hàng vẫn còn rất chậm tại những thị trường xuất khẩu trọng điểm là Mỹ và Trung Quốc; chưa có dấu hiệu để kỳ vọng sự bật dậy của thị trường trong quý 3 và quý 4 năm nay.

Dự báo kim ngạch cá tra xuất khẩu cả năm 2023 sẽ đạt 2 tỷ USD, giảm 15% so với năm 2022.

Về giá xuất khẩu, mặc dù đã có tín hiệu cho thấy xuất khẩu cá tra của Việt Nam được cải thiện trong quý II so với quý I, nhưng giá cá tra xuất khẩu sang các thị trường vẫn đi ngang hoặc có chiều hướng giảm. Cụ thể, trong tháng 6, giá cá tra trung bình sang thị trường Mỹ chỉ đạt 3,5 USD/kg, giảm 21% so với cùng kỳ năm 2022 và giảm 4% so với tháng 5. Tương tự, giá cá tra trung bình tại thị trường Trung Quốc đạt 2,2 USD/kg, giảm 13% so với cùng kỳ năm 2022 và giảm 5% so với tháng 5/2023.

Lo ngại vấn đề an toàn thực phẩm

Bên cạnh tình hình xuất khẩu sụt giảm, vấn đề an toàn thực phẩm chuỗi sản xuất, chế biến cá tra cũng đáng lo ngại. Đến nay, mặt hàng này vẫn còn một số hạn chế trong công đoạn nuôi như phát hiện sử dụng hóa chất, kháng sinh cấm trong nuôi cá tra và không được xử lý triệt để.

Công tác quản lý điều kiện nuôi trồng và điều kiện đảm an toàn thực phẩm đối với cơ sở nuôi, cơ sở ươm giống còn nhiều hạn chế (tỷ lệ cơ sở ươm giống được chứng nhận; giám sát thực hiện cam kết thấp; kết quả quản lý cơ quan địa phương chưa phản ánh đúng thực tế điều kiện của các cơ sở).

Theo Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường, qua kiểm tra, lực lượng chức năng phát hiện một số cơ sở nuôi còn sử dụng hóa chất, kháng sinh cấm trong nuôi cá tra và không được xử lý triệt để; một số cơ sở duy trì điều kiện vệ sinh nhà xưởng, trang thiết bị chưa tốt. Tình trạng lạm dụng phụ gia, mạ băng dẫn đến giảm uy tín sản phẩm tại một số thị trường nhập khẩu; số cơ sở chế biến tự xây dựng chuỗi sản xuất, vận chuyển, chế biến đảm bảo an toàn thực phẩm chưa nhiều.

Hiện, cơ quan chức năng vẫn phát hiện sử dụng hóa chất, kháng sinh cấm trong nuôi cá tra.

Bà Tô Tường Lan, Phó tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết, cuối năm 2023, kim ngạch xuất khẩu cá tra sẽ hồi phục tại thị trường Mỹ do lạm phát đang dần hạ nhiệt, tạo điều kiện kích thích người tiêu dùng. Bên cạnh đó, thời điểm cuối quý II, đầu quý III là kỳ tích trữ kho của các nhà bán lẻ tại Mỹ để phục vụ cho mùa cao điểm lễ hội cuối năm. Song, số lượng cá tra tồn kho ở nhiều nước đang giảm dần. Giá thức ăn cho cá tra đang giảm dần, tạo điều kiện, giúp nông dân đẩy mạnh thả nuôi vào các tháng cuối năm.

Phó tổng thư ký Hiệp hội VASEP cũng đánh giá, vẫn chưa có dấu hiệu rõ ràng cho sự phục hồi trong những tháng tiếp theo khi đơn đặt hàng vẫn còn rất chậm tại những thị trường xuất khẩu trọng điểm của Việt Nam là Mỹ và Trung Quốc.

Trước tình hình trên, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và PTNT Trần Thanh Nam cho rằng, từ nay đến cuối năm ngành hàng cá tra nên tìm kiếm, mở rộng thị trường tiềm năng; xây dựng lại chuỗi cung ứng bị đứt gãy.

Thứ trưởng Nam đề nghị, các đơn vị liên quan và các địa phương, doanh nghiệp vùng ÐBSCL đẩy mạnh rà soát, khắc phục hạn chế trong công tác đảm bảo an toàn thực phẩm cá tra. Ngành Nông nghiệp các địa phương tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra các điều kiện sản xuất theo đúng tiêu chuẩn quốc tế, nhằm thúc đẩy thị trường cá tra phát triển trong thời gian tới; hỗ trợ doanh nghiệp, người nuôi xây dựng chuỗi giá trị an toàn, chất lượng sản phẩm, liên kết sản xuất từ khâu tạo giống, môi trường và kỹ thuật nuôi trồng, thu hoạch và chế biến… Sự hợp tác này trên cơ sở đảm bảo an toàn, đoàn kết, tạo sự đồng lòng hỗ trợ cùng phát triển, hài hòa lợi ích, rủi ro cùng chia sẻ.

Thứ trưởng Trần Thanh Nam cũng cho biết, ngày 7/8/2023 Ðoàn Thanh tra của Hoa Kỳ sang Việt Nam để kiểm tra công tác đảm bảo an toàn thực phẩm cá tra tại khu vực ÐBSCL. Ðây là cơ hội để Việt Nam phát huy ưu điểm, khắc phục hạn chế trong nuôi trồng, chế biến cá tra xuất khẩu; đồng thời định hướng xúc tiến thương mại ngành hàng cá tra trong thời gian tới… Ngoài ra, theo ông Trần Thanh Nam, các doanh nghiệp nên tăng cường thị trường Nam Mỹ, chuẩn bị nguồn hàng vào các thị trường đã cạn nguồn dự trữ, xây dựng chuỗi cung cung ứng đã đứt gãy do nguồn cầu thấp.

Trước đó, nhiều năm sản phẩm cá tra Việt Nam bị phát hiện vi phạm an toàn thực phẩm khi xuất khẩu. Điển hình như: năm 2014, cơ quan chức năng của Bộ Nông nghiệp và PTNT nhận được nhiều thông báo phản hồi về việc phát hiện chất kháng sinh trong các lô hàng cá tra xuất khẩu. Nitrofurazone là một loại kháng sinh bị cấm sử dụng trong chăn nuôi.

Thế nhưng chỉ từ tháng 10/2014 đến cuối tháng 11/2014, cơ quan chức năng đã liên tiếp nhận được 2 thông báo phản hồi của cơ quan thẩm quyền châu Âu và Cơ quan quản lý chất lượng thủy sản Hàn Quốc về việc phát hiện chất kháng sinh này trong các lô hàng cá tra xuất khẩu từ Việt Nam.

Theo thống kê trong năm 2021, số lô hàng cá tra bị phát hiện vi phạm an toàn thực phẩm (ATTP) tại các thị trường nhập khẩu là 23 lô, mặc dù tăng 53% so với cùng kỳ song không có lô hàng bị cảnh báo chỉ tiêu hóa chất, kháng sinh… Cũng liên quan đến vấn đề ATTP, từ ngày 22/3-28/4/2021, Cơ quan Thanh tra và ATTP Hoa Kỳ (FSIS) đã thực hiện thanh tra trực tuyến từ xa đối với Hệ thống kiểm soát vệ sinh, an toàn thực phẩm trong chế biến cá da trơn của Việt Nam XK vào Hoa Kỳ.

Thực trạng cho thấy, một số lô hàng cá tra vi phạm an toàn thực phẩm khi xuất khẩu, trong đó có việc sử dụng hóa chất, kháng sinh trong chăn nuôi, chế biến diễn ra từ nhiều năm nay. Nếu tình trạng này không được khắc phục sẽ ảnh hưởng không nhỏ tới việc xuất khẩu cũng như uy tín, thương hiệu cả cá tra Việt Nam. Thiết nghĩ, bên cạnh việc tuyên truyền, nhắc nhở của các cơ quan chức năng, vấn đề mấu chốt là ý thức và sự thay đổi của người nuôi, cơ sở chế biến.