Việt Nam có bước tiến mới trong nghiên cứu sản xuất con giống tôm hùm bông

Tôm hùm bông và tôm hùm xanh là 2 loài thủy sản được người dân các tỉnh Nam Trung bộ nuôi hơn 30 năm nay, mỗi năm cho giá trị hàng ngàn tỷ đồng. Hiện nay, nguồn giống chủ yếu khai thác tự nhiên hoặc nhập khẩu. Thức ăn của tôm hùm bông chủ yếu là các loại cá tạp, cho tôm ăn trực tiếp, nguy cơ gây ô nhiễm môi trường, cạn kiệt nguồn lợi ven bờ.

Từ năm 2016, Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản III ở thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa đã nghiên cứu quy trình sản xuất thức ăn công nghiệp cho tôm hùm từ các loại bột cá, mì, đậu nành, cám và bột mực. Nhóm nghiên cứu do TS. Mai Duy Minh phụ trách đã sản xuất được thức ăn công nghiệp cho tôm hùm. Kết quả triển khai nuôi tôm hùm trên bể bằng thức ăn công nghiệp đều mang lại hiệu quả về tỷ lệ sống, tăng trưởng cũng như chất lượng sản phẩm. Chất lượng thức ăn công nghiệp cho tôm hùm đảm bảo, kể cả tôm nuôi bị còi từ lồng bè đem về nuôi trong bể vẫn có thể lột xác, phát triển bình thường.

Con giống tôm hùm bông được khai thác tự nhiên

Tuy nhiên, thức ăn công nghiệp chưa thể áp dụng cho nuôi tôm hùm lồng trên biển, vì điều kiện dưới lồng có dòng chảy làm giảm khả năng nhận biết thức ăn của tôm. Ngoài ra, trong lồng nuôi có nhiều cá tạp nên khi thả xuống, cá sẽ giành thức ăn với tôm hùm. TS. Mai Duy Minh cho biết, Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản III đang tiếp tục nghiên cứu, tìm ra giải pháp phù hợp giúp người nuôi có thể sử dụng thức ăn công nghiệp nuôi tôm hùm lồng trên biển.

“Thức ăn công nghiệp nuôi tôm hùm đã triển khai ở trên bể đạt kết quả rất tốt, chi phí sản xuất ra thức ăn khoảng 120.000 đồng/kg. Tại sao mình chưa áp dụng xuống nuôi lồng? Vì tôm hùm ăn không giống như cá, thấy thức ăn, tôm cảm nhận theo mùi và rất cẩn trọng. Ở lồng do dòng chảy, nhiều cá tạp trong lồng nuôi nên khả năng tiếp cận thức ăn của tôm hùm hạn chế, hệ số thức ăn, quản lý chưa hiệu quả, thời gian tới sẽ khắc phục", TS. Mai Duy Minh giải thích.

Giống và thức ăn chiếm hơn 80% giá thành trong nuôi tôm hùm. Những năm gần đây, con giống tôm hùm ngoài tự nhiên cạn kiệt nên bà con nuôi chủ yếu từ con giống nhập khẩu tiềm ẩn nhiều rủi ro. Tôm hùm giống được nhập chủ yếu từ các nước Indonesia, Philippines, Myanmar. 13 năm trước, Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản III thực hiện đề tài nghiên cứu sản xuất tôm hùm giống, sau đó, đề tài dừng lại khi ở giai đoạn 5 với 89 ngày ươm nuôi. Để hình thành tôm hùm giống thương phẩm, ấu trùng phải trải qua 12 giai đoạn. Đến năm 2018, Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản III khởi động lại việc nghiên cứu sản xuất tôm hùm giống dựa trên các kết quả đã đạt trước đó và có bước tiến triển lớn.

Đến nay, nhóm nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản III đã tạo ra ấu trùng tôm hùm bông đến giai đoạn thứ 9, sau hơn 120 ngày nuôi với tỷ lệ sống đạt khoảng 0,5%. Theo PGS.TS. Võ Văn Nha, với tỷ lệ sống này cho thấy tín hiệu đáng mừng, bởi trên thế giới chưa có nước nào sản xuất thành công giống tôm hùm bông và thương mại. Đến nay, đề tài đang tới giai đoạn thứ 10, tức là còn 1 - 2 giai đoạn lột xác nữa là ra con giống nhưng đề tài gặp nhiều khó khăn. PGS.TS Võ Văn Nha cho biết, nhóm nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản III sẽ tiếp tục nỗ lực khắc phục khó khăn trên để tiến tới làm chủ công nghệ sản xuất con giống.

“Tỷ lệ sống 120 ngày đạt 0,5% và đề tài khoa học cấp Nhà nước này chỉ yêu cầu đạt con giống cho tỷ lệ sống 0,001%. Tôm hùm bông trên thế giới chưa có nước nào công bố sinh sản thành công và để sản xuất thương mại. Vướng mắc từ giai đoạn 9 chuyển sang giai đoạn 10 là ấu trùng bị chết do dinh dưỡng, thử rất nhiều nhưng cuối cùng cũng chưa thành công. Bể nuôi cũng cần phải kiểm soát cho đảm bảo”, PGS.TS Võ Văn Nha phân tích.

Hiện nay, việc xuất khẩu tôm hùm bông sang Trung Quốc đang ách tắc vì nguồn gốc con giống. Vì thế, việc chủ động nghiên cứu, sản xuất thức ăn, con giống là giải pháp bền vững để phát triển ngành nuôi tôm hùm ở Nam Trung bộ. Ông Phùng Đức Tiến, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT gợi ý, đối với việc nghiên cứu giống và vấn đề môi trường, nhóm nghiên cứu cần quan trắc nơi tôm hùm sinh sản ra giống để nắm bắt những tiêu chí, từ đó tạo ra môi trường trong bể như tự nhiên. Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cho rằng, vấn đề dinh dưỡng phải nghiên cứu đặc tính sinh lý, tiêu hóa và nhu cầu rồi mới đưa ra khẩu phần và chế độ dinh dưỡng phù hợp. 

“Phải đứng trên vai người khổng lồ và hợp tác quốc tế để có nền tảng. Mặt khác, trong điều kiện thiếu nguồn nhân lực, thiết bị lạc hậu, cơ sở vật chất xuống cấp… việc nghiên cứu đặc điểm sinh lý tiêu hóa, sinh lý sinh sản sẽ rất khó khăn. Do đó phải biết kế thừa hợp tác quốc tế, nhất là đặc tính ăn mồi của con tôm, đồng thời vận dụng những nhóm nghiên cứu xuất sắc, có chuyên môn, chuyên sâu và làm theo chuyên đề mới thành công”, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến gợi mở.