Chính sách BHTG bảo vệ người gửi tiền và duy trì kỷ luật thị trường

Hạn mức trả tiền bảo hiểm đảm bảo cho phần lớn người gửi tiền

Đối với mọi hệ thống bảo hiểm tiền gửi, chi trả tiền bảo hiểm luôn là một trong những chức năng cơ bản nhất. Việc thực hiện chức năng này cùng lúc dẫn tới vai trò đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền và tránh những ảnh hưởng lan truyền, giữ an toàn hệ thống tài chính – ngân hàng. Chính vì vậy, hạn mức trả tiền bảo hiểm nhận được sự quan tâm lớn của cả người gửi tiền và giới hoạch định chính sách.

Theo một khảo sát do Hiệp hội bảo hiểm tiền gửi Quốc tế (IADI) thực hiện mới đây, trên toàn thế giới, hạn mức trả tiền bảo hiểm có sự phân hóa rõ rệt: từ mức dưới 1.000 USD cho tới bảo hiểm toàn bộ. Thực tế, hầu hết các quốc gia đều áp dụng việc bảo hiểm có giới hạn.

Nhằm đạt được sự cân bằng hợp lý giữa bảo vệ người gửi tiền, ổn định tài chính và kỷ luật thị trường, trong Nguyên tắc 8 về Hạn mức BHTG Bộ nguyên tắc cơ bản sửa đổi của IADI năm 2014 và Hướng dẫn nâng cao về phát triển hệ thống bảo hiểm tiền gửi hiệu quả tháng 3/2013, IADI đưa ra khuyến nghị với các tổ chức BHTG: Các nhà hoạch định chính sách phải xác định rõ ràng mức độ và phạm vi bảo hiểm tiền gửi. Hạn mức nên có giới hạn, đáng tin cậy và bảo hiểm cho phần lớn người gửi tiền nhưng phải đảm bảo có một tỷ lệ đáng kể giá trị tiền gửi không được bảo hiểm để tuân theo kỷ luật thị trường. Hạn mức bảo hiểm tiền gửi cần phù hợp với các mục tiêu chính sách công và các đặc điểm thiết kế có liên quan của hệ thống bảo hiểm tiền gửi, bao gồm quá trình trả tiền bảo hiểm và các nỗ lực về nhận thức công chúng.

Hạn mức trả tiền bảo hiểm phải được thiết lập phù hợp với các mục tiêu chính sách, theo đó phần lớn người gửi tiền tại các ngân hàng có nguy cơ bị xử lý được bảo vệ toàn bộ, trong khi phần lớn giá trị các khoản tiền gửi có xu hướng tuân theo kỷ luật thị trường. Với việc sử dụng dữ liệu về số lượng người gửi tiền được bảo hiểm và tỷ lệ tổng giá trị tiền gửi được bảo hiểm theo các hạn mức bảo hiểm khác nhau (tất cả các khoản tiền gửi/người gửi tiền đủ điều kiện được bảo hiểm), các cơ quan có thẩm quyền có thể thiết lập hạn mức bảo hiểm để bảo vệ nhiều người gửi tiền nhất có thể, trong khi để lại một lượng lớn giá trị tiền gửi không được bảo hiểm. Qua việc xác định một hạn mức trả tiền bảo hiểm có giới hạn, người gửi tiền trực tiếp tham gia vào quá trình duy trì kỷ luật thị trường thông qua việc lựa chọn tổ chức tín dụng an toàn, hoạt động lành mạnh để gửi tiền. Bên cạnh đó, các ông chủ nhà băng cũng phải kiểm soát ngân hàng của mình tránh khỏi các quyết định rủi ro quá mức có thể dẫn tới nguy cơ đổ vỡ.

Tại Việt Nam, quyền lợi của người gửi tiền được bảo vệ như thế nào?

Tại Việt Nam, theo Luật Bảo hiểm tiền gửi, hạn mức trả tiền bảo hiểm là số tiền tối đa mà tổ chức bảo hiểm tiền gửi trả cho tất cả các khoản tiền gửi được bảo hiểm (gồm cả gốc và lãi) của một người tại một tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi khi phát sinh nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm. Hạn mức trả tiền này được Thủ tướng Chính phủ quy định theo đề nghị của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam trong từng thời kỳ. Từ ngày 05/08/2017, hạn mức này đã được điều chỉnh lên 75 triệu đồng. Dù hạn mức trả tiền bảo hiểm được điều chỉnh tăng nhưng phí bảo hiểm tiền gửi vẫn không thay đổi nhằm tránh gây áp lực đối với các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi.

Tuy nhiên, không nên hiểu nhầm rằng với hạn mức nêu trên, khi tổ chức tín dụng phá sản, người gửi tiền được bảo hiểm tại tổ chức tín dụng đó chỉ được nhận tối đa 75 triệu đồng, dù khoản tiền gửi có thể cao hơn. Luật Bảo hiểm tiền gửi quy định, số tiền gửi được bảo hiểm vượt quá hạn mức trả tiền bảo hiểm sẽ được giải quyết trong quá trình xử lý tài sản của tổ chức tham gia BHTG theo quy định của pháp luật. Như vậy, người gửi tiền với số tiền vượt hạn mức sẽ có thể tiếp tục được hoàn trả tiền gửi sau khi thanh lý tổ chức tham gia BHTG.

Có thể nói, việc cho phá sản tổ chức tín dụng là sự kiện không mong muốn, có thể tác động tới nhiều đối tượng khác nhau. Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Lê Minh Hưng cho biết, đối với phương án phá sản, thẩm quyền quyết định chủ trương và phê duyệt phương án phá sản thuộc Chính phủ trên cơ sở đánh giá kỹ lưỡng tác động của việc phá sản đối với sự an toàn  hệ thống, rủi ro tiềm ẩn đối với toàn bộ nền kinh tế cũng như bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền. Chủ trương phá sản chỉ xem xét theo nguyên tắc là biện pháp cuối cùng, khi tổ chức tín dụng được kiểm soát đặc biệt không có khả năng thực hiện hoặc thực hiện không thành công các phương án khác, như phục hồi, sáp nhập, hợp nhất, giải thể hoặc chuyển giao bắt buộc.

Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam là tổ chức tài chính được giao nhiệm vụ trực tiếp thực hiện chính sách BHTG, cũng là một thành viên trong mạng an toàn tài chính quốc gia, là một trong những công cụ của Chính phủ trong việc bảo vệ người gửi tiền và giữ an toàn hệ thống. Bên cạnh BHTG, Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam còn có các công cụ khác nhằm thực hiện mục tiêu chính sách công này như các chính sách kinh tế vĩ mô, ngân hàng trung ương thực hiện vai trò “người cho vay cuối cùng” để hỗ trợ thanh khoản cho các tổ chức tín dụng, thanh tra, giám sát hoạt động ngân hàng, chính sách thuế… để đảm bảo cho hoạt động ngân hàng an toàn, hiệu quả.

P.V