DN xuất nhập khẩu nông, lâm, thủy sản chủ động ứng phó trước căng thẳng Nga - Ukraina

Nguy cơ đứt gãy chuỗi cung ứng

Những tác động đó đến từ việc ngắt hệ thống thanh toán quốc tế (SWIFT) các ngân hàng quốc tế lớn của Nga; phong tỏa tài sản của các ngân hàng tập đoàn lớn; ngăn cản xuất nhập khẩu; ngừng cung cấp tín dụng; đứt gãy chuỗi cung ứng, sự mất giá của đồng ruble, tăng lạm phát, bất ổn thị trường chứng khoán toàn cầu…

Việt Nam cũng sẽ bị ảnh hưởng bởi các rủi ro về thanh toán quốc tế, đứt gãy chuỗi cung ứng trong xuất nhập khẩu bởi các hãng tàu lớn đã tuyên bố không vận chuyển đi và đến Nga dẫn đến tăng chi phí vận chuyển; tăng chi phí đầu vào nhập khẩu đối với hàng hóa cơ bản; nhu cầu suy giảm ở Nga, Ukraine và các nước liên quan.

Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Việt Nam xuất khẩu sang Nga năm 2021 khoảng 550 triệu USD hàng nông, lâm, thủy sản; trong đó một số mặt hàng có giá trị xuất khẩu đáng kể như thủy sản khoảng 164 triệu USD, chiếm 3% tổng giá trị xuất khẩu thủy sản; cà phê 173 triệu USD, chiếm khoảng 6%; tiêu, điều 60 triệu USD, chiếm khoảng 2%.

Bên cạnh đó, Việt Nam cũng nhập khẩu từ Nga và Ukraine nhiều nguyên liệu đầu vào cho sản xuất nông nghiệp trong nước như lúa mỳ, ngô, phân bón…

Trong điều kiện bình thường Việt Nam có thể nhập khẩu đến 1 triệu tấn lúa mỳ, chiếm khoảng 20% tổng khối lượng nhập khẩu lúa mỳ; 3% tổng khối lượng nhập khẩu ngô làm thức ăn chăn nuôi; riêng phân bón chiếm khoảng 10% tổng giá trị nhập khẩu phân bón.

Tổng giá trị nhập khẩu nông, lâm, thủy sản từ Nga vào Việt Nam năm 2021 khoảng 500 triệu USD.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Phùng Đức Tiến cho biết, khi căng thẳng xảy ra, giao dịch xuất khẩu sang Nga đều phải tạm dừng do rủi ro về giao dịch ngân hàng, thiếu tàu vận chuyển và chi phí cao.

Các doanh nghiệp hiện nay đều phải theo dõi tình hình để xử lý hàng tồn hoặc tìm cách xuất khẩu sang các thị trường khác.

Việc thiếu hãng tàu và tăng chi phí vận chuyển khiến các doanh nghiệp nhập khẩu đầu vào của Việt Nam phải tạm dừng giao dịch với Nga và chuyển sang tìm nhà cung ứng từ các nước khác như Australia, Nam Mỹ, Nam Phi.

Quan trọng hơn là sự thiếu hụt nguồn cung từ Nga và Ukraine làm tăng giá nguyên liệu đầu vào cho sản xuất trên toàn cầu. Trong khi đó, thời gian gần đây giá nguyên liệu đầu vào như lúa mỳ, ngô… đã tăng lên khoảng 10-20%, giá phân bón tăng trên 20% và ảnh hưởng xấu đến ngành chăn nuôi, trồng trọt.

Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cho biết Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sẽ theo dõi sát tình hình, phối hợp chặt chẽ với hiệp hội ngành hàng và Ngân hàng Nhà nước để hỗ trợ thanh toán cho các doanh nghiệp đã có hàng xuất đi Nga nhưng giao dịch tài chính đang bị đình trệ.

Bộ sẽ làm việc với các hiệp hội ngành hàng như Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), Hiệp hội càphê-Cacao Việt Nam (VICOFA), Hiệp hội điều, Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam… để bàn giải pháp xử lý khó khăn trước mắt do ngưng trệ thị trường Nga và Ukraine.

Đồng thời tìm giải pháp đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, kể cả các thị trường trước đây có lượng nhập khẩu khá lớn từ Nga, Ukraine đối với các mặt hàng như thủy sản, gỗ và nội thất.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sẽ làm việc với các doanh nghiệp nhập khẩu nguyên liệu đầu vào để bàn giải pháp ổn định giá đầu vào cho sản xuất nông nghiệp trong nước.

Cùng với đó là tăng cường thu hút doanh nghiệp đầu tư để chủ động trong đầu vào thiết yếu cho sản xuất nông nghiệp, hệ thống chế biến và logistics nông nghiệp.

Doanh nghiệp cần tính toán kỹ

Nhận định Nga là thị trường tiềm năng của nông sản Việt Nam, cả về xuất khẩu lẫn nhập khẩu, ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), thừa nhận rằng, xung đột vũ trang giữa Nga và Ukraine trong ngắn hạn sẽ ảnh hưởng nhiều đến cả việc Việt Nam xuất khẩu nông sản sang Nga cũng như nhập khẩu các mặt hàng từ Nga về Việt Nam.

Ở góc độ doanh nghiệp, bà Ngô Thị Thu Hồng, Tổng Giám đốc Công ty CP Ameii Việt Nam, một doanh nghiệp xuất khẩu nhiều mặt hàng nông sản sang Nga, cho hay, ngay khi xảy ra giao tranh, các đơn hàng của thị trường này đã phải ngừng do không có chuyến bay để vận chuyển. Ngoài ra, việc dừng đơn hàng, không có chuyến bay cũng khiến doanh nghiệp không xây dựng được cước cho đơn hàng của các đối tác.

“Hiện, nhiều doanh nghiệp Việt Nam muốn thúc đẩy xuất khẩu sang Nga phải tính toán lại. Do đó, trước mắt các doanh nghiệp xuất nhập khẩu cần bám sát vào các quy định, thông tin mới từ các ngân hàng của Nga, ít nhất là đảm bảo được các khoản thanh toán trong giao thương”, ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) nhấn mạnh.

“Hiện nay, chúng tôi đang xuất khẩu xoài và một số rau củ, trái cây cấp đông sang thị trường Nga. Khi xảy ra giao tranh, các chuyến bay bị ảnh hưởng nên chúng tôi không thể làm cước cũng như vận chuyển hàng hóa đến thị trường này”, bà Ngô Thị Thu Hồng lo lắng.

Ông Trương Đình Hòe, Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), cho biết trong 2 tháng đầu năm nay, ước tính xuất khẩu thủy sản sang Nga đạt 32 triệu USD, còn xuất khẩu thủy sản sang Ukraina đạt gần 7 triệu USD.

"Hiện có khoảng 50 doanh nghiệp Việt Nam được cấp phép xuất khẩu thủy sản sang Nga. Có những doanh nghiệp đã giao hàng cho đối tác ở Nga nhưng chưa nhận được tiền và đang lo lắng về việc sẽ khó thu được tiền hàng khi Nga bị loại khỏi hệ thống SWIFT. Mặt khác, có những công ty ở một số nước khác, trước nay vẫn nhập khẩu thủy sản Việt Nam để chế biến xuất khẩu sang Nga cũng bị ảnh hưởng, dẫn tới ngừng mua thủy sản Việt Nam”, ông Trương Đình Hòe lo ngại.

Nỗi lo lớn nhất của ngành thủy sản trong cuộc khủng hoảng Nga – Ukraina là giá xăng dầu trên thế giới và tại Việt Nam đang tăng lên cao. Nga là nước xuất khẩu dầu mỏ hàng đầu thế giới, chiếm khoảng 12% kim ngạch thương mại toàn cầu. Nga đồng thời giữ vai trò quan trọng trong Tổ chức Các nước xuất khẩu dầu mỏ và các đồng minh (OPEC).

Việc giá dầu liên tục tăng cao gần đây đã khiến ngư dân lao đao, nhiều tàu thuyền ngừng ra khơi đánh bắt vì lo lợi nhuận không đủ bù chi phí xăng dầu. Giá xăng dầu tăng cao không chỉ ảnh hưởng lớn tới hoạt động đánh bắt hải sản của ngư dân, mà còn làm tăng đáng kể chi phí, giá thành sản xuất của các doanh nghiệp chế biến thủy sản. Hiện, các cước phí vận chuyển thủy sản xuất khẩu đi châu Âu, Mỹ… đã rục rịch tăng.

Chủ động nguồn cung và mở cửa thị trường

Nỗi “kinh hoàng” lớn nhất đối với sản xuất nông nghiệp nước ta trong năm 2021 chính là giá phân bón và giá thức ăn chăn nuôi liên tục tăng phi mã đã khiến cả trồng trọt và chăn nuôi bị ảnh hưởng. Ngành phân bón và ngành xăng dầu có liên quan hữu cơ với nhau, bởi một số loại phân bón là sản phẩm gia tăng của ngành chế biến xăng dầu. Phân bón cũng là loại vật tư nông nghiệp mà Việt Nam đang lệ thuộc nhiều vào nguồn nhập khẩu.

Hiện Nga và Trung Quốc là hai nước xuất khẩu phân bón hàng đầu thế giới. Trong xung đột Nga – Ukraina, để trả đũa sự trừng phạt kinh tế, Nga đang không chỉ hạn chế xuất khẩu xăng dầu, mà còn đưa ra các biện pháp hạn chế xuất khẩu phân bón. Điều này gây ảnh hưởng không nhỏ đến thị trường phân bón trong nước.

Theo các chuyên gia phân tích, sản lượng phân bón hàng năm của Nga đạt hơn 50 triệu tấn, tương đương 13% tổng nguồn cung toàn cầu. Trong đó, Phosagro, Uralchem, Uralkali, Acron và Eurochem là những nhà sản xuất lớn nhất và chủ yếu xuất khẩu hàng sang châu Á và Brazil. Ngay sau khi cuộc chiến Nga - Ukraina bùng nổ, giá phân đạm urê trên thị trường hàng hóa New Orleans đã tăng 25%, đạt mức 700 USD/tấn so với 560 USD/tấn hồi đầu tuần.

Hiện tại, giá phân bón sản xuất trong nước và phân bón nhập khẩu tăng khoảng 80-130% so với năm ngoái. Trong đó, urê là mặt hàng có biến động mạnh nhất khi tăng khoảng 130%, lên mức 15,5-16 triệu đồng/tấn tại TP. HCM. Giá nhập khẩu tháng 1/2022 rơi vào khoảng 461,6 USD/tấn, so với 262,4 USD/tấn cùng kỳ năm trước, tăng 76%.

Theo số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan (Bộ Tài chính), trong tháng 1/2022, Việt Nam nhập khẩu 322.731 tấn phân bón, tương đương 153,6 triệu USD. Trong đó, Việt Nam mua 53.773 tấn từ Nga, tương đương gần 29,6 triệu USD, chiếm 16,7% trong tổng lượng và chiếm 19,3% trong tổng kim ngạch so với tháng 12/2021. Trong năm 2021, Việt Nam chi 143,5 triệu USD để nhập khẩu 386.193 tấn phân bón từ Nga.

Sự tăng giá của phân bón đang “đè nặng” lên vai nông dân. Để ứng phó với vấn đề này, trong bối cảnh nông dân đang gieo trồng vụ Đông Xuân, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn khuyến cáo cần sử dụng phân bón tiết kiệm, hiệu quả. Đồng thời, đề nghị các doanh nghiệp sản xuất phân bón trong nước cần duy trì tối đa công suất sản xuất, cung ứng kịp thời, ưu tiên cung ứng phân bón phục vụ nhu cầu sản xuất nông nghiệp trong nước, lên nhiều kịch bản ứng phó với biến động của thị trường thế giới.

Những nhiệm vụ tiếp theo là, tiếp tục thúc đẩy mở cửa thị trường nông sản với các nước Peru, Úc, Braxin, Trung Quốc, Hoa Kỳ, ASEAN, Nga, Séc… Tổ chức Tuần lễ Nông sản Việt Nam tại EXPO 2022 Dubai và làm việc với một số đối tác song phương với Ấn Độ, Argentina, UAE; Hội đàm với đoàn Phó Chủ tịch điều hành EU nhằm thúc đẩy hợp tác về lĩnh vực biến đổi khí hậu trong khuôn khổ triển khai kết quả Hội nghị COP26 và chống khai thác IUU, đề xuất các giải pháp và kiến nghị EU gỡ bỏ thẻ vàng cho ngành thuỷ sản Việt Nam. Tổ chức "Diễn đàn kết nối doanh nhân kiều bào, thúc đẩy thương mại và đầu tư ngành nông nghiệp"./.