Thứ năm, ngày 25 tháng 3 năm 2021 | 10:7

Đường lậu gây hại đến ngành mía đường như thế nào?

Thị trường mía đường trong nước đã có những tín hiệu tích cực sau một thời gian áp dụng các chính sách hỗ trợ. Tuy nhiên, vấn nạn đường lậu đã và đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến ngàng mía đường trong nước.

Giá mía nguyên liệu có duy trì ở mức cao?

Theo thống kê của cơ quan Hải quan, giai đoạn 2017-2019, đường nhập khẩu vào Việt Nam đạt 200 - 400 nghìn tấn, trong đó nhập khẩu đường thô và đường tinh luyện (mã HS 1701) gần 250 nghìn tấn/năm (năm 2018-2019); đường lỏng (mã HS 1702) trung bình 150 nghìn tấn/năm (năm 2018-2019).

Giá thu mua mía nguyên liệu niên vụ 2020/2021 tăng 50.000 – 100.000 đồng/ tấn so với vụ ép trước, tăng 15% so với cùng kỳ năm trước (Mỗi tấn mía người dân thu được 950.000 đồng đến 1 triệu đồng). Tuy nhiên, liệu người nông dân có tiếp tục được thu mua mía với giá cao nữa hay không? Giá nguyên liệu bị ảnh hưởng bởi nhiều nhân tố mà trong đó, nạn đường lậu đang gây tác động lớn đến giá và sức cạnh tranh nói riêng với thị trường trong nước.

Vấn đề này đến từ những nguyên nhân mang hiệu ứng domino bên ngoài tác động vào khiến doanh nghiệp mía đường buộc phải giảm giá thành để đủ sức cạnh tranh với đường lậu trên thị trường. Bởi thế, họ buộc phải giảm chi phí đầu vào mà cụ thể ở đây chính là mía nguyên liệu từ người dân.

Ngày 9/2/2021, Bộ Công Thương ký Quyết định số 477/QĐ-BCT về việc Việt Nam chính thức áp thuế chống bán phá giá, chống trợ cấp với các mặt hàng đường nhập khẩu có xuất xứ từ Thái Lan với mức 48,88% cho đường tinh và 33,88% cho đường thô.

Bà Lê Thị Quỳnh Trang, Chủ tịch HTX Tân Tiến (xã Pờ Tó, huyện IaPa, tỉnh Gia Lai) chia sẻ trong buổi tọa đàm về cơ hội và thách thức cho ngành mía đường vừa diễn ra vào ngày 23/03: “Đây là quyết định hợp lý và cần thiết vì đã góp phần bảo vệ những người trồng mía như chúng tôi và các doanh nghiệp hoạt động trong ngành mía đường, xuất khẩu mía đường phát huy được nội lực của mình”.

Quyết định này đã mang lại cơ hội cạnh tranh công bằng cho đường của Việt Nam ở thị trường nội địa. Nhiều tín hiệu tích cực khác trong năm 2021 như giá đường có tăng nhẹ, nhu cầu đường thế giới liên tục tăng thời gian qua cũng giúp ngành mía đường có cơ hội vực dậy.

"“Lao đao" vì đường lậu

Theo báo cáo từ cơ quan chức năng của tỉnh An Giang, chỉ trong đợt cao điểm Tết Nguyên đán đã có hàng chục vụ với gần 20.000 kg đường nhập lậu bị phát hiện. Tại thời điểm đó dịch bệnh Covid-19 diễn biến nghiêm trọng, lực lượng biên phòng được tăng cường tăng đột biến vì thế nạn đường lậu mới tạm lắng xuống, nhưng luôn tiềm ẩn diễn biến phức tạp.

Trên thực tế, có thể thấy rằng mỗi kg đường lậu nhập vào thị trường nước ta có giá rẻ hơn từ 30-50% vì trốn thuế. Trước thời điểm Hiệp định thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA) có hiệu lực, số tiền thuế đường lậu trốn được lên đến 85% giá trị đường nhập vào. Chính vì điều này ngành mía đường nước ta gặp vô vàn khó khăn. Bản thân các nhà máy, doanh nghiệp đường buộc phải giảm giá thành sản phẩm để có sức cạnh tranh với đường lậu.

Trên thực tế, việc kiểm soát đường nhập lậu là một vấn đề nân giải đối với ngành mía đường. Nếu không quyết liệt, không kiểm soát chặt chẽ đường nhập lậu sẽ gây lũng đoạn giá đường trong nước, đường các nhà máy sản xuất trong nước sẽ không tiêu thụ được, doanh nghiệp mía đường sẽ tiếp tục gặp khó khăn như những năm trước đây.

Hơn 960.000 tấn đường nhập khẩu vào Việt Nam tính tại thời điểm quý 3/2020

Theo số liệu thống kê mới nhất, chỉ còn 29/41 nhà máy sản xuất đường còn hoạt động do bị thiếu hụt nguyên liệu. Giá mía thấp làm cho diện tích vùng nguyên liệu tụt giảm nghiêm trọng, diện tích mía của cả nước từ 300.000 ha, đến nay chỉ còn dưới 160.000 ha, các nhà máy như nhà máy Trà Vinh tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long; Nhà máy An Khê, nhà máy Phú Yên, nhà máy đường 333 tại khu vực miền Trung Tây Nguyên… đều kết thúc vụ vào giữa tháng 4/2021.

Sản lượng mía ép tổng cộng dự kiến toàn quốc chỉ đạt 5.500.000 tấn, ước tính sản xuất ra 600.000 tấn đường và hết vụ sớm vào 30/04/2021. Tại Việt Nam, tổng nhu cầu tiêu thụ đường hiện khoảng 2 triệu tấn, và theo dự báo, nhu cầu sử dụng đường trong nước sẽ tăng lên 2,5 triệu tấn vào năm 2025. Trong bối cảnh cầu tăng nhưng cung vẫn chưa đủ đáp ứng, dự báo sản lượng mía nội địa năm nay sẽ thiếu trầm trọng so với nhu cầu tiêu thụ.

Nguy cơ người nông dân chuyển dịch sang cây trồng khác tăng cao khi giá mía đường liên tục giảm

Một chuỗi domino do đường lậu gây ra cực kỳ nghiêm trọng. Doanh nghiệp đường gặp bất lợi về giá thành khó mở rộng quy mô sản xuất. Người dân trồng mía không đảm bảo thu nhập kinh tế, đời sống bấp bênh, nhiều khó khăn, chuyên gia kinh tế Hoàng Trọng Khuê bày tỏ quan điểm.

Diện tích trồng mía giảm sút mạnh do đầu ra bất ổn.

Thuế chống bán phá giá, chống trợ cấp tạm thời được coi là giải pháp quan trọng, song để ngành mía đường vượt qua giai đoạn khó khăn hiện nay cần nhiều giải pháp mạnh hơn. Ngoài việc các cơ quan chức năng đang nỗ lực hết sức để ngăn chặn nạn đường lậu, người tiêu dùng cũng cần tỉnh táo hơn trong việc lựa chọn sử dụng đường có nhãn mác, đảm bảo các quy chuẩn an toàn vệ sinh thực phẩm.

Ngoài ra, để góp phần giúp doanh nghiệp nước nhà duy trì và đẩy mạnh hoạt động sản xuất, nông dân ngành mía cần tiếp tục cải tiến quy trình canh tác đạt năng suất cao. Một khi chúng ta làm chủ được thị trường trong nước mới có thể đạt được những mục tiêu xa hơn bên ngoài Việt Nam.

Tấn Thành