Minh bạch thông tin nguồn gốc sản phẩm - xu hướng tất yếu

Với mục tiêu kết nối, quảng bá và xúc tiến tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp cho các HTX, trang trại nông nghiệp và nông dân, nội dung chính của Diễn đàn là giới thiệu những công cụ, giải pháp, bài học và kinh nghiệm kết nối cung - cầu trong điều kiện bình thời mới. 

Bên cạnh đó, lãnh đạo ngành nông nghiệp, các chuyên gia và khách mời sẽ thảo luận nhằm nâng cao vai trò của hợp tác xã (HTX) nông nghiệp trong tổ chức sản xuất, kết nối cung ứng tiêu thụ nông sản; phát triển các chuỗi giá trị nông sản thông qua liên kết với sự tham gia của các HTX nông nghiệp.

Thay đổi tư duy để HTX tồn tại, phát triển trong tình hình mới

Phát biểu tại diễn đàn, ông Lê Đức Thịnh, Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển Nông thôn, Bộ NN-PTNT, cho biết HTX là thể chế đầu tiên trong chuỗi giá trị nông nghiệp, song cần thay đổi về tư duy để tồn tại, phát triển trong tình hình mới.

Theo ông Thịnh, HTX không nên đi vào công đoạn lớn, nhiều rủi ro như thương mại hay chế biến sâu. Điều cần làm là tập trung sơ chế, hoàn thiện nguyên liệu cho doanh nghiệp thu mua đầu vào. Một số tồn tại được ông Thịnh chỉ ra như nghịch lý về vốn, công nghệ.

“Một trong những câu hỏi chúng tôi nhận được nhiều nhất là không đủ vốn, không đủ công nghệ. Cần xác định là HTX có nguyên liệu, không có HTX thì doanh nghiệp không hoạt động được. HTX có thể yêu cầu doanh nghiệp đầu tư về công nghệ, có thể được chia sẻ vốn, máy móc”, ông Thịnh nhấn mạnh.

Nghịch lý về giá là khi HTX bắt buộc phải tăng chất lượng nông sản, tuân thủ quy trình an toàn, nhưng sản phẩm đầu ra phải bán tương tự giá của mặt hàng trôi nổi trên thị trường.

“Tôi nghe nhiều doanh nghiệp nói mua cao hơn 10-15%, đáng quý, song chưa chắc đủ lợi nhuận hay thậm chí là chi phí đầu vào. Nhiều HTX nói họ đành chấp nhận để lấy uy tín, hình ảnh. Như thế này khó duy trì chuỗi giá trị. Điều này cho thấy HTX và doanh nghiệp phải ngồi lại với nhau để tính đường lâu dài”, ông Thịnh nói.

Theo thống kê của Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn, hiện có 18.000 HTX trên cả nước, song HTX nhiều lắm đến 200 thành viên, một nửa số này có số thành viên dưới 30. Để giải quyết vấn đề, ông Thịnh cho rằng các HTX nhỏ cần tự liên kết với nhau. Đây là mô hình phù hợp thực tế, hợp tác xã lớn kết nạp nhiều hợp tác xã nhỏ, hoặc các hợp tác xã nhỏ bắt tay nhau cùng làm. Ví dụ với việc sản xuất rau chất lượng cao, thì chia ra từng khâu như giống, sản xuất, phát triển thị trường.

“Trước dịch Covid-19, chúng tôi có đơn hàng ổn định với các siêu thị, nhà hàng. Song hai năm qua, tình hình đã đổi khác. Chúng tôi phải chuyển tư duy kinh doanh từ 'ăn ngon, mặc đẹp' sang 'ăn chắc, mặc bền' do đối tác cũng phải căn cơ hơn”, đại diện HTX dịch vụ nông nghiệp và chế biến 19/5 Sơn La, cho biết.

Đơn vị này đang tận dụng phân thải của chăn nuôi để chăm sóc đồng ruộng. Các phụ liệu như hoa quả thừa, củ quả thừa cũng phải tận dụng với phương châm: đầu ra của chăn nuôi là đầu vào của trồng trọt. Ngăn cách do dịch bệnh cũng khiến HTX chuyển hướng tiêu thụ tại địa phương.

Nhấn mạnh về tầm quan trọng của các ban ngành địa phương, đại diện HTX chia sẻ, “Càng trong những lúc khó khăn, thì vai trò của chính quyền địa phương trong việc giúp đỡ, tạo điều kiện cho hợp tác xã là rất quan trọng. Mặt khác, việc chuyển đổi số hóa sang dùng ứng dụng trên điện thoại (app) hay kinh doanh trực tuyến là rất quan trọng để thích ứng với tình hình mới”.

Ứng dụng công nghệ cao nâng giá trị nông sản

Ông Vũ Hồ Vũ, Giám đốc điều hành Công ty Cổ phần Đầu tư Digital Kingdom (DGK) trình bày về kết nối thương mại điện tử nông sản trên Cổng Blockchain chuyển đổi số HTX nông nghiệp; Sàn Blockchain thương mại điện tử phục vụ kinh tế số HTX nông nghiệp.

Theo ông Vũ, công nghệ blockchain mà công ty đang sử dụng có thể chứng minh được quy mô, năng lực sản xuất cũng như truy xuất được nguồn gốc trong khu vực kinh tế tập thể, HTX. Trong xu hướng đi theo công nghệ 4.0, công nghệ Blockchain mang lại đa lợi ích, cho cả cơ quan quản lý nhà nước, HTX, cũng như doanh nghiệp kết nối tiêu thụ. Hiện 59 Chi cục PTNT, 160 cán bộ địa phương, và hơn 600 cán bộ HTX đã sử dụng công nghệ này.

“Những công nghệ như Blockchain, IoT phù hợp với môi trường kinh doanh bán sỉ và xuất nhập khẩu, giúp bảo mật thông tin và an toàn dữ liệu”, ông Vũ nói. Nhờ việc chuyển đổi số này, hơn 2.500 tấn sầu riêng, 100 tấn khoai lang, 80 tấn bưởi, và 200 tấn xoài, chôm chôm, vải… được hỗ trợ. Tổng giá trị đơn hàng lên tới hơn 300 tỷ đồng.

Về phía HTX, công nghệ blockchain có gắn kèm tem chống hàng giả, giúp nông sản minh bạch, thông tin rõ ràng khi xuất khẩu, giúp tạo dựng niềm tin ban đầu giữa người bán và người mua. Thời gian tới, ông Vũ kiến nghị cho công ty được tiếp tục liên kết với Cục Kinh tế hợp tác & PTNT, giúp nâng cao giá trị nông sản.

Đặc biệt, chia sẻ về kết nối tiêu thụ nông sản cho các HTX, ông Vũ Hồ Vũ, Giám đốc điều hành Công ty CP đầu tư Digital Kingdom (DGK), cho rằng kết nối thương mại điện tử nông sản trên cổng lockchain chuyển đổi số HTX nông nghiệp; sàn thương mại điện tử sẽ là giải pháp phù hợp trong khu vực kinh tế tập thể.

Minh chứng cụ thể, ông Nguyễn Văn Cường, Giám đốc HTX Mật ong Cường Nga (Hà Tĩnh), cho biết, với tiềm năng, lợi thế từ đàn ong bản địa lớn, hàng năm cho năng suất mật cao, đến cuối năm 2019, sản phẩm Mật ong Cường Nga đã được đánh giá sản phẩm OCOP 3 sao.

Với kinh nghiệm sản xuất lâu năm, người nông dân HTX Mật ong Cường Nga đã kết hợp việc đầu tư ứng dụng khoa học kỹ thuật nên chất lượng sản phẩm mật ong đã có tính đồng đều hơn, qua đó khẳng định được vị trí trên thị trường.

“Mặc dù tình hình dịch bệnh phức tạp nhưng bằng việc ứng dụng nông nghiệp thông minh, đặc biệt là tham gia Kết nối thương mại điện tử nông sản trên Cổng Blockchain chuyển đổi số HTX nông nghiệp, việc kết nối giao thương của HTX vẫn diễn ra thuận lợi thông qua hình thức bán hàng trực tuyến, qua đó tiêu thụ được hơn 7.000 lít mật ong, thu về khoảng 3 tỷ đồng”, ông Nguyễn Văn Cường cho hay.

Minh bạch về xuất xứ sản phẩm

Tại Diễn đàn, ông Mai Quang Vinh, Chủ tịch Hội đồng quản trị, Giám đốc Liên hiệp Hợp tác xã Kinh tế số Việt Nam (VDECA), đã có những chia sẻ về Giải pháp Ứng dụng Công nghệ 4.0 eGap & eGap.vn, iMetos, MobiAgri phục vụ chuyển đổi số và bảo hiểm nông nghiệp trong hệ thống HTX.

Theo đó, ông Mai Quang Vinh cho rằng để nông sản tạo dựng được uy tín, bán được giá, bà con nông dân, HTX cần phải đảm bảo được tính minh bạch thông qua Chứng nhận TCVN, tiêu chuẩn quốc gia, tiêu chuẩn quốc tế; Chứng nhận tiêu chuẩn cơ sở; Quy chuẩn sản xuất; Quy trình sản xuất theo tiêu chuẩn; Xác thực thực hiện quy chuẩn, tiêu chuẩn của bên thứ 3; Khả năng kết nối thị trường qua các nền tảng, hợp đồng liên kết chuỗi giá trị.

Thông qua các giải pháp công nghệ, sổ ghi chép thủ công sẽ được thay thế bằng nhật kí điện tử, sau đó trích xuất ra tem truy xuất thông minh.

“Chúng ta có thể theo dõi lô sản phẩm ngay từ ban đầu. Tem truy xuất thông minh có thể truy xuất đến từng công đoạn sản xuất thay cho tem bình thường chỉ truy xuất được nguồn gốc xuất xứ. Các cấp quản lý nhà nước sẽ có trách nhiệm giám sát khi tem truy xuất thông minh được xuất ra”, Giám đốc Liên hiệp Hợp tác xã Kinh tế số Việt Nam chia sẻ.

Đại diện HTX Nông nghiệp hữu cơ an toàn FAOs (Gia Lai) chia sẻ: HTX phát triển theo hướng đa ngành, đa nghề, đa dịch vụ.

Vì vậy, HTX đã đẩy mạnh phát triển liên kết theo chuỗi giá trị với bà con nông dân ở địa phương theo cách thức HTX đứng ra thu mua, sơ chế, chế biến… Trong 3 tháng vừa qua, HTX đã tiêu thụ được 50 tấn bơ, 100 tấn nông sản các loại (khoai lang, sầu riêng…). Cũng theo vị đại diện HTX, hiện nay, xu thế chung của tất cả các thị trường là minh bạch thông tin nguồn gốc sản phẩm.

Chính vì vậy, theo kinh nghiệm mà HTX đang triển khai khi tham gia chuỗi liên kết, việc xây dựng nhật ký điện tử, truy xuất nguồn gốc sẽ giúp khả năng kết nối, tiêu thụ sản phẩm sẽ thuận lợi hơn.

Trên cơ sở đó, vị đại diện này có những khuyến nghị: Các HTX nên chạy đà theo bước chuyển biến của thị trường , tích cực tham gia vào chuỗi liên kết. Tuy nhiên, việc đầu tiên các HTX cần làm là đảm bảo chất lượng sản phẩm, sau đó trong chuỗi sẽ được các doanh nghiệp, đối tác hỗ trợ công tác tiêu thụ…

Trao đổi về vấn đề này, Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển Nông thôn Lê Đức Thịnh cho biết đây là một giải pháp Cục cũng như Liên hiệp HTX Kinh tế số Việt Nam đang triển khai tại 6 tỉnh với mong muốn minh bạch hóa quy trình sản xuất, cung cấp thông tin sản phẩm cho thị trường một cách chính xác nhất thông qua các công nghệ.

“Chúng tôi mong muốn sau quá trình thử nghiệm tại 6 tỉnh, sản phẩm nông sản của các HTX sẽ được gắn tem truy xuất thông minh, qua đó góp phần minh bạch hóa thông tin sản phẩm, đảm bảo yêu cầu về đầu ra cho doanh nghiệp.