Xây dựng 4 thủy điện tại Nam Trà My: Nhiều lợi ích tổng hợp, ít tác động tiêu cực tới môi trường

Sáng 19/7, tại kỳ họp HĐND tỉnh Quảng Nam khóa IX, với sự nhất trí tuyệt đối của 53/53 đại biểu có mặt đã thảo luận và thông qua nghị quyết bổ sung quy hoạch 4 thủy điện vừa và nhỏ ở huyện Nam Trà My. Theo đó, đa số các đại biểu tham gia kỳ họp đã đồng ý bổ sung 4 thủy điện gồm Trà Linh 1; Tăk Lê; Nước Lah và Trà Leng (huyện Nam Trà My). Số thủy điện này có công suất 78,8 MW, diện tích chiếm khoảng 144 ha.

Trươc đó, trong buổi thảo luận tại tổ sáng 18/7 về vấn đề quy hoạch phát triển điện lực tỉnh Quảng Nam giai đoạn 2017-2025, định hướng đến năm 2030, một số đại biểu đề nghị HĐND tỉnh đề nghị cần làm rõ cơ sở dự báo, nhu cầu điện làm cơ sở điều chỉnh, bổ sung một số nhà máy thuỷ điện vào quy hoạch.

Nhằm làm rõ các vấn đề quy hoạch và xây dựng các nhà máy thủy điện vừa và nhỏ tại huyện Nam Trà My, ông Hồ Quang Bửu - Chủ tịch UBND huyện Nam Trà My cho rằng, là một địa phương miền núi của tỉnh, Nam Trà My đang có tiềm năng để xây dựng các nhà máy thuỷ điện nhỏ. So với các quy định của Trung ương, các nhà máy này được địa phương và ngành chức năng tính toán là công suất không lớn. Hơn nữa, độ cao của khu vực đặt nhà máy cũng như dòng chảy không ảnh hưởng lớn đến môi trường cũng như các yêu cầu nước ở hạ du.

“4 thuỷ điện trên địa bàn huyện Nam Trà My có diện tích chiếm đất ít, ảnh hưởng tự nhiên, môi trường sinh thái nhỏ; đều đưa nước về sông Tranh 2, không ảnh hưởng cho hạ du. Cạnh đó, việc bổ sung 04 quy hoạch thuỷ điện này nhằm huy động nguồn vốn nhà đầu tư để đầu tư đường dây 110 Kv trên địa bàn huyện, qua đó để đảm bảo cung cấp đủ nguồn điện có chất lượng, độ tin cậy cao để phát triển kinh tế- xã hội huyện Nam Trà My”, ông Bửu phân tích.

Ông Bửu đặt vấn đề, tiềm năng đã có, nếu không khai thác thì lãng phí. Trong khi xây dựng 04 thuỷ điện này sẽ giải quyết đường đây 110Kv nhưng vốn bỏ ra quá lớn (trên 400 tỷ đồng). Nhà nước liệu có bỏ tiền để đầu tư hay không ?. Và nếu không đầu tư, địa phương sẽ khó có điện và tất nhiên sẽ khó phát triển. Trong khi đó, tại đây là vùng sản xuất sâm Ngọc Linh theo định hướng của tỉnh. Hiện Sâm đang phát triển và tỉnh đã đồng ý cho xây dựng Khu công nghiệp tại Nam Trà My, mà không có điện thì làm sao sản xuất, làm sao phát triển công nghiệp được?

“Vì thế, cử tri Nam Trà My kiến nghị UBND tỉnh xem xét, đặt lợi ích giữa nhu cầu của người dân, nhu cầu phát triển kinh tế- xã hội, quốc phòng, an ninh tại một địa bàn miền núi giúp với nước bạn Lào như Nam Trà My với những ảnh hưởng nhất định về môi trường từ thuỷ điện nhưng không lớn để quyết định, cho phép đầu tư xây dựng 04 nhà máy thuỷ điện tại địa phương”- ông Hồ Quang Bửu đề nghị.

Bên cạnh những ý kiến đồng tình, một số đại biểu còn bày tỏ băn khoăn. Bà Lê Thị Thủy, Trưởng ban Dân tộc tỉnh Quảng Nam còn nghi ngại vấn đề, diện tích rừng bị thu hẹp để làm thủy điện sẽ tác động đến môi trường sinh thái, đặc biệt là ảnh hưởng đời sống, văn hóa của đồng bào miền núi vốn gắn liền với thiên nhiên, gắn liền với rừng.

Ngoài ra, ông Vũ Văn Thẩm, Chủ tịch Hội Nông dân Quảng Nam đề nghị “phải thận trọng, đánh giá chặt chẽ báo cáo tác động môi trường” khi đề xuất làm thủy điện. Một số đại biểu khác đề xuất phát triển năng lượng khác ngoài thủy điện để đảm bảo tính bền vững, không phát sinh hệ lụy về môi trường, nhất là khi Quảng Nam nằm trong vùng hay xảy ra động đất kích thích.

Trước các lo ngại của một số đại biểu, ông Lê Minh Hưng, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và PTNT tỉnh Quảng Nam cho biết, cả 4 dự án thủy điện được tỉnh Quảng Nam đưa vào quy hoạch lần này ít ảnh hưởng đến rừng. Trong đó, rừng phòng hộ ảnh hưởng có 2,44 ha, còn lại là rừng sản xuất. Tổng diện tích rừng tự nhiên ảnh hưởng khoảng 22 ha rừng có cây gỗ, còn lại là tre nứa. Địa hình Nam Trà My độ chênh cao nên lợi dụng thế năng là chính, không xây đập cao lên như những hồ lớn nên không ảnh hưởng nhiều. Sở đã đề xuất với Ủy ban nhân dân tỉnh buộc các doanh nghiệp bồi thường thiệt hại theo quy định. Ước tính, mức bồi thường mỗi héc ta khoảng 1 tỷ đồng đối với rừng giàu, vài trăm triệu đồng đối với diện tích rừng bình thường. 

Đồng quan điểm với ông Lê Minh Hưng, ông Nguyễn Quang Thử, Giám đốc Sở Công thương đánh giá, nguồn nước các nhà máy thủy điện này chảy về thủy điện Sông Tranh 2, dòng chảy không bị thay đổi xuống hạ du.

Trước vấn đề thủy điện sẽ gây ra động đất, ông Thử cho hay các trận động đất ở thủy điện Sông Tranh 2 là động đất kích thích, chuyên gia ghi nhận là hiện tượng bình thường, không gây thiệt hại.

“Sắp tới huyện Nam Trà My thành “thủ phủ của đại gia” sâm Ngọc Linh nhưng không có điện thì quá bất cập. Nếu không xây dựng các nhà máy thủy điện thì đến bao giờ Nam Trà My mới có đường điện 110Kv”, ông Thử bày tỏ.

Để đánh giá toàn diện tình hình, tỉnh Quảng Nam đã thành lập Đoàn kiểm tra, giám sát của Hội đồng nhân dân tỉnh (gồm lãnh đạo Hội đồng nhân dân tỉnh - ông Võ Hồng, UVBTV Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch HĐND tỉnh làm Trưởng đoàn; lãnh đạo Ban Kinh tế - Ngân sách và các ban chuyên trách của Hội đồng nhân dân tỉnh Quảng Nam; đại diện các sở, ngành liên quan; đại diện các ban, ngành của huyện Nam Trà My và lãnh đạo chính quyền địa phương, UBND các xã trong vùng dự án thuộc huyện Nam Trà My) đi kiểm tra thị sát thực tế tại vị trí 4 thủy điện vừa và nhỏ vừa được đề xuất bổ sung quy hoạch. Sau quá trình kiểm tra, giám sát thực tế tại địa phương.

Ngày 11/7/2017, UBND tỉnh Quảng Nam đã có Tờ trình số 3363/ TTr-UBND đề nghị Hội đồng nhân dân tỉnh ban hành Nghị quyết sửa đổi, bổ sung Nghị quyết số 161/2010/NQ-HĐND về quy hoạch thủy điện vừa và nhỏ trên địa bàn tỉnh Quảng Nam, theo đó UBND tỉnh Quảng Nam đề nghị loại bỏ 2 dự án thủy điện ra khỏi quy hoạch, đó là dự án thủy điện AgRồng và dự án thủy điện Nước Xa; đồng thời đề xuất bổ sung vào quy hoạch 4 dự án thủy điện trên địa bàn huyện Nam Trà My như đã nêu ở trên, với tổng vốn đầu tư dự kiến khoảng 2.700 tỷ đồng, sẽ bổ sung đáng kể nguồn thu cho ngân sách (khoảng 0,8 tỷ đồng/1MW/năm), đóng góp không nhỏ cho việc thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của huyện Nam Trà My nói riêng và tỉnh Quảng Nam nói chung.

Thực tế, Nam Trà My được xếp trong danh sách 1 trong số 62 huyện nghèo của cả nước và xa xôi nhất của tỉnh Quảng Nam, hiện chỉ có duy nhất một đường dây vận hành ở hai cấp điện áp là 35KV và 22KV từ thành phố Tam Kỳ lên, đường điện đi dài, qua nhiều khu vực đồi núi nên tiêu tốn điện năng rất lớn qua từng năm. Đặc biệt nguồn điện không ổn định vào mùa mưa, dễ xảy ra sự cố về lưới điện khi có giông sét nên thường xuyên bị mất điện, nhất là vào mùa mưa lũ. Với thực tế hiện nay, chỉ có 30% người dân được tiếp cận với điện lưới quốc gia nên rất khó có thể phát triển kinh tế - xã hội được ở địa phương. Việc xây dựng 4 công trình thủy điện nói trên sẽ tạo điều kiện sớm nâng cấp và hoàn thiện đường dây 110KV vừa đảm bảo đấu nối cho các nhà máy thủy điện, vừa bổ sung thêm một nguồn cấp điện cho huyện Nam Trà My bảo đảm cung cấp điện ổn định cho nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương; qua đó tạo cơ sở để địa phương có những định hướng phát triển kinh tế - xã hội dài hơi trong tương lai.

Đoàn kiểm tra giám sát đã đi kiểm tra, khảo sát thực tế và thấy rằng: Tổng diện tích chiếm đất của 4 dự án 144,27ha, nhưng ảnh hưởng không đáng kể đến đất rừng phòng hộ, chủ yếu là đất quy hoạch rừng sản xuất chứ không phải là rừng nguyên sinh, trong đó đất lâm nghiệp 60,1ha bao gồm: 2,44ha đất quy hoạch rừng phòng hộ và 57,66ha đất quy hoạch rừng sản xuất (hiện trạng chủ yếu là rừng tre nứa và rừng trồng); không ảnh hưởng đến đất ở, đất lúa, đất sản xuất của người dân; không có bất kỳ hộ dân nào phải di dời là điều kiện vô cùng thuận lợi đáp ứng ưu tiên hàng đầu của địa phương là phát triển kinh tế - xã hội nhưng vẫn đảm bảo nguyên tắc giữ rừng, đảm bảo an sinh cho nhân dân. Với những khác biệt về điều kiện vị trí địa lý, thổ nhưỡng, thiên nhiên, khí hậu khu vực huyện Nam Trà My, cần tránh lãng phí, tận dụng tối đa nguồn năng lượng sạch (là lợi thế tốt nhất của huyện Nam Trà My) này để phục vụ cho nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao chất lượng cuộc sống của nhân dân.

Các thủy điện này là đập tràn tự do, hồ chứa điều tiết ngày, dung tích hồ chứa nhỏ (không quá 1 triệu m3) nên ít tác động đến môi trường, không có khả năng tác động gây động đất kích thích như các thủy điện lớn, đồng thời toàn bộ các thủy điện này đều thuộc lưu vực thủy điện Sông Tranh 2, nguồn nước sau các nhà máy sẽ đổ vào sông Tranh rồi đổ về hồ thủy điện Sông Tranh 2 (Bắc Trà My) với dung tích hồ chứa 729,2 triệu m3 nên sẽ không tác động đến vấn đề lũ, lụt vào mùa lũ và nhu cầu sử dụng nước vào mùa cạn ở hạ du mà góp phần điều tiết lũ cho hồ Sông Tranh 2 (mặc dù là rất không đáng kể).

Phan Anh Tuấn/tapchimattran.vn