Bảo vệ cây ăn quả mùa hạn, mặn

Diện tích, sản lượng tăng

Theo Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và PTNT), những năm gần đây, năng suất, sản lượng các loại quả ở vùng ĐBSCL không ngừng tăng lên nhờ áp dụng tiến bộ kỹ thuật, tăng cường đầu tư thâm canh, tuyển chọn sử dụng giống mới, đặc biệt là xoài, chôm chôm, khóm (dứa), chuối, cam, bưởi. Ngoài ra, chủng loại cây ăn quả của vùng cũng khá phong phú, nhiều loại cây được tuyển chọn như xoài cát Hòa Lộc, xoài cát Chu, sầu riêng cơm vàng hạt lép Ri6, bưởi da xanh...

Về sản lượng, thanh long tăng gấp 20 lần (hơn 500.000 tấn), bưởi tăng 0,5 lần (gần 100.000 tấn), sầu riêng tăng 5 lần (khoảng 300.000 tấn); riêng xoài, dù diện tích tăng ít nhưng sản lượng tăng thêm khoảng 200.000 tấn (do tăng cường thâm canh). Xoài là chủng loại có thị trường tiêu thụ mạnh cả trong nước và xuất khẩu với giá khá cao và tương đối ổn định. Ngược lại, cây nhãn có xu hướng giảm (khoảng 100.000 tấn) do giảm diện tích.

Theo Cục Trồng trọt, kể từ khi thành lập Ban Chỉ đạo rải vụ trái cây năm 2013, việc rải vụ trái cây đã được các tỉnh, thành ĐBSCL quan tâm chỉ đạo và đạt được kết quả tương đối khả quan. Nông dân tích lũy được nhiều kinh nghiệm quý báu, nhạy bén trong tiếp thu, ứng dụng tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất. Sản xuất theo quy trình VietGAP được quan tâm, diện tích ngày tăng, tạo điều kiện nâng cao chất lượng, uy tín, phát triển thị trường tiêu thụ. Công tác chuyển giao tiến bộ kỹ thuật, khuyến nông rải vụ thu hoạch trái cây được các viện, trường và cơ quan chuyên môn nghiên cứu chuyển giao, cơ bản đáp ứng được yêu cầu của sản xuất.

Chủ động ứng phó hạn, mặn

Theo ông Lê Thanh Tùng, Phó cục trưởng Cục Trồng trọt, hàng năm, Bộ Nông nghiệp và PTNT đều tổ chức hội nghị đánh giá sản xuất và đưa ra nhận định, dự báo tình hình khô hạn, xâm nhập mặn trong mùa khô tại vùng ĐBSCL. Tuy nhiên, do điều kiện khô hạn, xâm nhập mặn kéo dài, nguồn nước ngọt không thể đảm bảo đủ cho nhu cầu của toàn bộ diện tích nên mùa khô vừa qua có một số loại cây ăn quả mẫn cảm với hạn, mặn bị thiệt hại.

Diện tích và sản lượng trái cây ở Hậu Giang tăng mạnh trong những năm gần đây.

Để chủ động ứng phó trong mùa khô 2020-2021, thời gian qua, Bộ Nông nghiệp và PTNT đã chỉ đạo các địa phương vận động tuyên truyền nông dân sản xuất cây ăn quả theo kế hoạch, tập trung sản xuất cây ăn quả theo vùng quy hoạch. Xây dựng và củng cố hệ thống đê bao xung quanh vườn để ngăn ngừa nước mặn xâm nhập. Chủ động dự trữ nước ngọt trong mương, ao để tưới cho cây trong thời gian nước ngoài kênh có độ mặn cao. Chủ động đo độ mặn cẩn thận trước mỗi lần lấy nước, không tưới nước có độ mặn trên 1‰; đối với một số loại cây mẫn cảm với độ mặn như sầu riêng, chôm chôm, măng cụt, không tưới nước có độ mặn trên 0,5‰. Trong thời gian nhiễm mặn, chỉ tưới nước tối thiểu giúp cho cây không bị héo và mặt đất không bị khô nứt. Thời tiết nắng nóng, hạn, mặn kéo dài, nguồn nước dự trữ thiếu hụt, sử dụng tối đa nguồn vật liệu hữu cơ hoặc màng phủ nông nghiệp phủ gốc để giữ ẩm cho đất. Cắt tỉa cành, tạo tán gọn, tỉa bớt nụ, hoa, không để trái, hạn chế tối đa thoát hơi nước.

Chủ động xây dựng phương án ứng phó phù hợp với diễn biến hạn, mặn, tổ chức thực hiện quyết liệt, nhưng cần phải ứng phó kịp thời theo diễn biến phức tạp của hạn, mặn. Ngăn mặn triệt để, kịp thời để trữ được ngọt và có nguồn nước ngọt bổ sung cấp khi ngăn mặn trong thời gian dài. Người dân chủ động ngăn mặn, trữ ngọt kịp thời kết hợp với việc áp dụng các biện pháp kỹ thuật để chăm sóc, bảo vệ cây như quản lý cỏ, giữ ẩm cho cây, để trái phù hợp với tình trạng sinh trưởng của cây, tuyệt đối không tưới nước nhiễm mặn cho cây.

Theo ngành chuyên môn, các địa phương cần khoanh vùng cụ thể theo từng chủng loại cây, từng khu vực cụ thể, khảo sát hệ thống công trình thủy lợi, cân đối nguồn nước, khả năng tích trữ của từng nhà vườn và của cộng đồng, chăm sóc cây khỏe... ngay từ mùa mưa, chăm sóc các loại cây mẫn cảm với hạn, mặn.

Rà soát diện tích vườn cây ăn trái chi tiết đến từng loại cây trồng và từng huyện, hướng dẫn người dân tính toán, cân đối nguồn nước tưới cần thiết trong toàn bộ thời gian ảnh hưởng bởi xâm nhập mặn để chủ động thực hiện tích trữ nước ngọt thông qua hệ thống cống đập, bờ kè, kênh mương dự trữ nước ngọt; đào ao, nạo vét các kênh mương trong vườn để trữ nước, sử dụng các túi đựng để trữ nước, kết hợp sử dụng nguồn nước tiết kiệm thông qua hệ thống tưới nước nhỏ giọt. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền vận động người dân sử dụng tiết kiệm nước và giữ vệ sinh nguồn nước, không xả rác và nước nhiễm bẩn vào nguồn cung cấp nước, nhằm hạn chế tình trạng gây ô nhiễm nguồn nước trong mùa khô; tăng cường sự phối hợp giữa các ngành, các cấp nhằm giúp người dân nắm bắt các thông tin diễn biến xâm nhập mặn được kịp thời.

Về lâu dài, ngoài các giải pháp công trình, các địa phương cần quan tâm chỉ đạo thực hiện một số giải pháp như rà soát lại quy hoạch thủy lợi song song với việc phát triển cây ăn quả của địa phương thích ứng với biến đổi khí hậu và nước biển dâng. Xây dựng các phương án và giải pháp bảo vệ cho từng vùng sản xuất cây ăn quả dưới các mức độ ảnh hưởng của hạn, mặn khác nhau.

Cần tiến hành đánh giá tính thích nghi và phát huy hiệu quả tốt nhất của một số cây trồng phù hợp với từng loại đất sản xuất ở các vùng sinh thái và biện pháp phát triển các loại cây ăn trái phù hợp, thích ứng lâu dài.

Đầu tư xây dựng hoàn thiện khép kín các hệ thống thủy lợi vùng trồng cây ăn quả và lắp đặt thiết bị giám sát độ mặn tự động; nâng cao năng lực dự báo xâm nhập mặn, nguồn nước để kịp thời cung cấp thông tin, chủ động triển khai các biện pháp ứng phó phù hợp với từng giai đoạn.

Bà Nguyễn Thị Giang, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và PTNT Hậu Giang cho biết, ngành thường xuyên theo dõi và cử bộ phận chuyên môn đo nồng độ mặn ở các vùng cửa sông, cửa lấy nước để phát hiện xâm nhập mặn kịp thời. Phối hợp với các đơn vị liên quan thông báo cho người dân có biện pháp chủ động ứng phó với xâm nhập mặn như gia cố bờ bao, bờ ruộng, đắp đập, trữ ngọt đảm bảo đủ nước tưới. Không xử lý cây ra hoa trong giai đoạn nước bị nhiễm mặn, vì thiếu nước sẽ hạn chế việc đậu trái và phát triển trái.

Trong trường hợp đang cho trái nên cắt tỉa cành, tạo tán, tỉa bớt nụ, hoa, quả để hạn chế bốc thoát hơi nước. Gia cố đê bao, nạo vét hệ thống mương vườn để trữ nước, tăng lưu lượng và tích trữ nước ngọt để tưới cho cây khi xâm nhập mặn xảy ra; áp dụng hệ thống tự động trong khâu tưới và bón phân nhằm tiết kiệm nước và phân bón cho cây trồng để đảm bảo năng suất khi xảy ra hạn, mặn.