Giá nguyên liệu nông sản "dậy sóng", DN tìm cách thích nghi

Giá nguyên liệu lập đỉnh

Năm 2021 là giai đoạn tất cả hoạt động kinh tế đều gián đoạn, các ngành sản xuất đều chật vật khôi phục và vượt qua đại dịch Covid-19. Diễn biến này vẫn tiếp tục kéo dài sang đầu năm nay và ngành chăn nuôi cũng không phải là ngoại lệ khi chịu sức ép từ cả đầu ra lẫn đầu vào.

Ngô và đậu tương là 2 nguyên liệu chính được sử dụng chủ yếu trong thành phần thức ăn chăn nuôi tại Việt Nam và gần 70% khối lượng cần thiết có nguồn gốc từ nước ngoài. Theo thống kê của Tổng cục Hải quan, trong năm 2021, Việt Nam đã nhập khẩu hơn 10 triệu tấn ngô, mặc dù giảm 17% về khối lượng nhưng tăng 45,3% về giá so với năm 2020. Khối lượng nhập khẩu đậu tương đạt 2 triệu tấn, tăng cả khối lượng lẫn giá và lần đầu cán mốc 1 tỷ USD. Chính vì thế, biến động giá nông sản thế giới sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới cơ cấu chi phí của ngành chăn nuôi trong nước.

Cụm từ “chu kỳ tăng giá” được nhắc đi nhắc lại trong năm ngoái khi giá các loại hàng hoá tăng vọt, đơn vị phải tính bằng lần so với vài tháng trước đó. Giá ngô và đậu tương tăng mạnh cũng đã làm chao đảo nhiều doanh nghiệp trong ngành.

Nếu như năm ngoái, câu hỏi bao giờ giá nông sản ổn định trở lại là chủ đề được thảo luận sôi nổi thì hiện tại, khi 2 mặt hàng này một lần nữa “lập đỉnh”, gây sức ép lên chi phí đầu vào, ngành chăn nuôi lại ở trong tình thế khác. Triển vọng giá các mặt hàng sẽ vẫn ở mức cao trong dài hạn, thay vì những kì vọng giảm giá trong tương lai, sự cạnh tranh nằm ở việc “thích nghi”.

Kết thúc phiên giao dịch ngày 26/01/2022, hợp đồng ngô kỳ hạn tháng 3 được giao dịch liên thông với thế giới qua Sở giao dịch Hàng hoá Việt Nam đã tăng lên mức 627 cents/giạ (~ 247 USD/tấn). Đây cũng là mức đóng cửa cao nhất của ngô trong vòng 7 tháng qua. Giá đậu tương cũng tăng hơn 2% và chạm mức đỉnh trong năm ngoái.

Việt Nam chi 5 tỷ USD nhập khẩu ngô, đậu tương từ Mỹ, Argentina...

Tính chung cả năm 2021, Việt Nam chi gần 5 tỷ USD nhập khẩu ngô, đậu tương,... về chế biến thức ăn chăn nuôi, nguồn nhập khẩu chủ yếu từ Mỹ, Argentina.

Cụ thể, theo thống kê của Tổng cục Hải quan, kim ngạch nhập khẩu thức ăn chăn nuôi và nguyên liệu các loại về Việt Nam trong năm 2021 đạt trên 4,93 tỷ USD, tăng 28,4% so với năm 2020.

Có thể thấy, 2021 là năm đầu tiên nhập khẩu thức ăn chăn nuôi tăng kỷ lục khi cao hơn năm 2020 tới hơn 1 tỷ USD (năm 2020 kim ngạch nhập khẩu thức ăn chăn nuôi đạt 3,841 tỷ USD), là mức cao nhất trong lịch sử nhập khẩu nhóm hàng này.

Các thị trường chủ yếu cung cấp thức ăn chăn nuôi và nguyên liệu cho Việt Nam là Argentina, Mỹ, Brazil và EU.

Đáng chú ý, Việt Nam mua một lượng khổng lồ nguyên liệu thức ăn chăn nuôi từ Mỹ, với kim ngạch tăng rất mạnh, tăng tới 61,7% so với năm 2020, đạt 817,64 triệu USD, chiếm 16,6% tổng kim ngạch nhập khẩu thức ăn chăn nuôi và nguyên liệu.

Chăn nuôi phải theo hướng chuyên nghiệp hơn

Đánh giá về xu hướng tăng nhập khẩu nguyên liệu thức ăn chăn nuôi, ông Phan Văn Lục, Phó Chủ tịch Hiệp hội Chăn nuôi Gia cầm Việt Nam, cho rằng, ngành chăn nuôi đang phát triển rất mạnh mẽ, từ hơn 10 năm nay tốc độ đều 2 con số.

Hiện, Việt Nam đứng thứ 12 trên thế giới về sản xuất thức ăn chăn nuôi và đứng đầu Đông Nam Á với 265 nhà máy, trong đó có 44 nhà máy sử dụng công nghệ cao. Công suất tối đa của các nhà máy này đạt 41 triệu tấn.

Năm 2021, tổng sản lượng thức ăn sản xuất ra khoảng trên 21 triệu tấn, trong đó nhập nguyên liệu thức ăn trên 20 triệu tấn.

Tuy vậy, ông Nguyễn Văn Trọng, Nguyên Phó Cục trưởng Cục Chăn nuôi (Bộ NN-PTNT), năm 2021, năm 2021, Việt Nam cán mốc xuất khẩu trên 1 tỷ USD thức ăn chăn nuôi.

"Ngành đã có bước tiến và có cạnh tranh thì mới xuất khẩu được và công nghệ của chúng ta cũng đã tiếp cận khu vực và thế giới" - ông Trọng nói.

Ông Trọng cũng nêu một nghịch lý trong năm 2021 đó là, giá thức ăn chăn nuôi tăng quá cao trong khi giá sản phẩm chăn nuôi giảm. Dịch Covid-19 khiến chuỗi cung ứng bị đứt gãy, trong đó có chuỗi thức ăn chăn nuôi, ảnh hưởng rất lớn đến giá thành đầu vào, giá nguyên liệu tăng 16-36%.

Trong khi đó, do ứ đọng sản phẩm nên giá gia cầm, giá heo giảm sâu, người chăn nuôi rất khó khăn.

Bước sang năm 2022, ông Lục dự đoán, chăn nuôi gia cần vẫn tiếp tục phát triển, đóng góp của nông hộ vẫn còn rất lớn, trong năm vừa rồi nhiều cơ sở sản xuất gia cầm đã biết gắn kết sản xuất và tiêu thụ để sản phẩm đến tay người tiêu dùng.

Đồng quan điểm, ông Trọng cho rằng, vẫn phải duy trì chăn nuôi nông hộ nhưng phải theo hướng chuyên nghiệp hơn.

Chăn nuôi nông hộ nên tập trung vào giống bản địa, con lai và theo hướng an toàn sinh học.

"Để có thể tránh rủi ro thì phải liên kết chuỗi, trong đó doanh nghiệp là trọng tâm, các hộ phải liên kết ngang để doanh nghiệp có thể tiếp cận với giám đốc hợp tác xã, chi hội trưởng… chứ doanh nghiệp không ký với từng hộ" - ông Trọng nói.

Giải pháp thích ứng

Các chuyên gia cho biết, bước sang năm 2022, khi nông dân Mỹ chuẩn bị bước vào mùa vụ gieo trồng mới vào đầu tháng 4, mối quan tâm của thị trường không chỉ dừng lại ở mùa vụ Nam Mỹ nữa. Trước gieo trồng, triển vọng nguồn cung sắp tới sẽ thể hiện qua số liệu diện tích gieo trồng dự kiến, được công bố sớm nhất vào giữa tháng 2, tại Diễn đàn Triển vọng Nông nghiệp 2022 của USDA. Nhu cầu, chi phí, và lợi nhuận là những yếu tố sẽ phản ánh trực tiếp vào ý định gieo trồng của nông dân.

Trong bối cảnh xuất khẩu nông sản Mỹ đang dần hạ nhiệt so với giai đoạn đầu năm ngoái do Trung Quốc tăng tỉ trọng nguồn cung từ Nam Mỹ và áp dụng các chính thúc đẩy nguồn cung nội địa, nhu cầu ngô sẽ khó có thể tăng mạnh. Chính vì thế nên mặc dù lợi nhuận gieo trồng ngô được dự báo vẫn khá tích cực nhưng có khả năng diện tích sẽ không thay đổi đáng kể.

Bên cạnh đó, chi phí phân bón toàn cầu đang ở mức rất cao cũng hạn chế nông dân mở rộng sản xuất. Tại Mỹ, ngô chiếm 25% diện tích gieo trồng nhưng lại cần tới 40% khối lượng tiêu thụ phân bón. Vì quá trình phát triển phụ thuộc nhiều vào phân bón nên chi phí sẽ là cản trở lớn đối với nông dân có ý định gieo trồng ngô.

Theo Sở Giao dịch Hàng hóa Việt Nam (MXV), thời tiết bất lợi đang là yếu tố duy trì đà tăng của nông sản trong vài tháng qua và tình trạng nguồn cung thắt chặt hơn có thể sẽ khiến giá các mặt hàng vẫn duy trì ở mức cao trong nửa đầu năm nay.

Mặc dù việc phụ thuộc vào nguồn cung nước ngoài vẫn là một hạn chế nhưng các doanh nghiệp chăn nuôi nước ta đã có những giải pháp thích ứng khi kết hợp với bài toán tài chính, sử dụng phòng hộ giá bằng hợp đồng tương lai. Với triển vọng giá nông sản liên tục đạt các mức cao thì đây sẽ là công cụ hữu ích, giúp doanh nghiệp giải quyết các vấn đề chi phí trong dài hạn./.