Sớm hiện thực hóa mục tiêu xuất khẩu 9 tỷ USD của ngành Thủy sản

Báo hiệu những thuận lợi mới

Năm 2017, lần đầu tiên kim ngạch xuất khẩu thủy sản vượt mốc 8 tỷ USD. Ngay sau khi đạt được con số ấn tượng ấy, ngành thủy sản đã hướng tới mục tiêu vượt mốc 9 tỷ USD. Tuy nhiên, trong những năm sau đó, do nhiều nguyên nhân mà xuất khẩu thủy sản vẫn chỉ quanh quẩn ở mức trên 8 tỷ USD. 2021 là năm mà ngành thủy sản tiến gần nhất tới mốc 9 tỷ USD khi đạt 8,9 tỷ USD.

Tuy vẫn chưa thể hiện thực hóa được mục tiêu 9 tỷ USD, nhưng kết quả xuất khẩu thủy sản đạt được trong năm 2021 là rất tượng, trong bối cảnh cả ngành hàng bị tác động nặng nề bởi Covid-19. Không những thế, việc ngành thủy sản nhanh chóng phục hồi và tăng trưởng mạnh về xuất khẩu trong quý 4 được cho là sẽ tạo đà thuận lợi cho xuất khẩu trong năm 2022.

Điều này đã được thể hiện ngay trong tháng đầu năm nay. Thông tin từ Tổng cục Hải quan cho thấy, trong tháng đầu tiên của năm, xuất khẩu thủy sản đạt 872 triệu USD, tăng tới 43,3% so với cùng kỳ năm 2021. Đây là tháng đầu tiên của một năm mà kim ngạch xuất khẩu thủy sản vượt mốc 800 triệu USD. Vì vậy, có thể nói, kết quả xuất khẩu tháng 1 đã báo hiệu một năm thuận lợi hơn cho cả ngành thủy sản.

Những thị trường lớn nhất của thủy sản Việt Nam đều tăng nhập khẩu so với cùng kỳ ngay trong tháng đầu năm. Cụ thể, xuất khẩu thủy sản sang Mỹ trong tháng 1 đạt 200 triệu USD, tăng 82% so với tháng 1/2021; sang Nhật Bản đạt 134 triệu USD, tăng 19,25%; sang EU đạt 103 triệu USD, tăng 63,86%; sang Hàn Quốc đạt 70 triệu USD, tăng 15,44%; sang Trung Quốc đạt 62 triệu USD, tăng 62,15% …

Kỳ vọng con tôm

Trong những năm qua, tôm luôn là mặt hàng số 1, góp phần quan trọng nhất tạo nên thành công trong xuất khẩu thủy sản Việt Nam và hiện chiếm 45% tổng kim ngạch xuất khẩu của toàn ngành nên 2022 sẽ không là ngoại lệ.

Theo Cục Xuất - nhập khẩu (Bộ Công Thương), dịch Covid-19 vẫn đang diễn biến rất phức tạp và khó lường với biến chủng mới, nhưng nhu cầu tiêu dùng và nhập khẩu tôm của thế giới năm 2022 dự báo sẽ tiếp tục ở mức cao. Đây sẽ là yếu tố hỗ trợ cho ngành tôm Việt Nam.

Ông Trương Đình Hòe, Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), cho biết, dù bị ảnh hưởng bởi Covid-19, nhưng nhờ có sự cải thiện về sản xuất con giống, thức ăn, công nghệ nuôi… nên nuôi tôm ở Việt Nam vẫn đang tăng trưởng, cơ bản đảm bảo được sản lượng cho nhu cầu chế biến, xuất khẩu.

VASEP nhận định, năm 2022, dự kiến xuất khẩu tôm Việt Nam vẫn tăng trưởng tốt do tôm là thực phẩm thơm, ngon, bổ dưỡng, tiện lợi nên nhu cầu thế giới tiếp tục ở trạng thái tốt. Trong năm nay, tôm Việt Nam cần xác định duy trì và giữ vững các thị trường chính là Mỹ, Nhật Bản, EU. Bên cạnh đó, cần coi trọng những thị trường tiềm năng như Trung Quốc, Hàn Quốc, Anh, Australia, Canada, Singapore …

Về tiềm năng xuất khẩu sang các thị trường cụ thể, VASEP dự báo xuất khẩu tôm sang Mỹ và EU dự kiến tiếp tục tăng trưởng 2 con số trong năm nay. Xuất khẩu sang Trung Quốc phục hồi sau khi giảm mạnh trong năm 2021. Xuất khẩu sang Hàn Quốc và Nhật Bản tăng trưởng nhẹ do nhu cầu từ 2 thị trường này khá ổn định và có thể không có sự tăng trưởng đột phá.

Theo Cục Xuất - nhập khẩu, tôm Việt Nam có giá thành cao, nhưng vẫn xuất khẩu thành công do có công nghệ chế biến tôm hàng đầu thế giới, với nhiều mặt hàng cao cấp, giá trị gia tăng cao, hàng ăn liền. Tuy nhiên, các nước cung cấp tôm lớn khác cũng đang có xu hướng nâng cao giá trị gia tăng đối với sản phẩm tôm xuất khẩu. Do đó, ngành tôm cần nghiênu cứu thay đổi quy trình nuôi nhằm nâng cao sản lượng, chất lượng và giảm giá thành sản phẩm.

Xuất khẩu cá ngừ tăng trưởng 3 con số

Ngay trong tháng đầu năm 2022, xuất khẩu cá ngừ đã tăng trưởng rất mạnh với mức tăng tới 3 con số và tăng phần lớn các thị trường lớn nhất của Việt Nam.

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), thông tin từ Tổng cục Hải quan, cho thấy, kim ngạch xuất khẩu cá ngừ tháng 1/2022 đạt gần 88 triệu USD, tăng 108% so với cùng kỳ năm 2021. 

Các sản phẩm thịt/philê cá ngừ đông lạnh vẫn là “át chủ bài” trong xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam, chiếm tới hơn 66% tổng kim ngạch xuất khẩu trong tháng 1. Trong đó, xuất khẩu thịt/philê cá ngừ đông lạnh và cá ngừ chế biến khác (chủ yếu là loin cá ngừ hấp đông lạnh) sang các thị trường tăng cao ở mức 3 con số, lần lượt là 172% và 278% so với cùng kỳ.

Trong 8 thị trường chính của cá ngừ Việt Nam là Mỹ, EU, CPTPP, Nga, Arập Xêut, Israel, Ai Cập và Trung Quốc (chiếm hơn 90% tổng kim ngạch xuất khẩu), xuất khẩu đều tăng, trừ Trung Quốc.

Trong đó, Mỹ vẫn là thị trường nhập khẩu cá ngừ lớn nhất của Việt Nam, chiếm tới gần 50% tổng giá trị xuất khẩu trong tháng 1, đạt gần 44 triệu USD, tăng 210% so với cùng kỳ năm 2021.

Cùng với Mỹ, xuất khẩu cá ngừ sang các nước EU cũng đã tăng tốc trong tháng đầu năm. Đáng chú ý trong tháng 1, có sự góp mặt của Hà Lan và Lithuania trong tốp 3 thị trường dẫn đầu khối EU về giá trị nhập khẩu cá ngừ từ Việt Nam. Giá trị xuất khẩu cá ngừ sang 2 thị trường này trong tháng 1 tăng với tốc độ rất mạnh lần lượt là 243% và 1.938% so với cùng kỳ năm 2021.

Tại khối thị trường CPTPP, xuất khẩu cá ngừ sang một số thị trường trong khối hiệp định này sau khi sụt giảm trong quý 4/2021 đã khởi sắc trong tháng đầu năm 2022. Chẳng hạn, xuất khẩu sang Canada và Peru, tăng lần lượt là 26% và 2.289 % so với cùng kỳ năm 2021.

Chile mặc dù không còn nằm trong top 4 thị trường dẫn đầu, nhưng xuất khẩu sang thị trường này cũng tăng mạnh 219%, Trong khi đó, xuất khẩu sang Nhật Bản sụt giảm 17% so với cùng kỳ.

Cơ hội để cá tra sẽ tăng trưởng tốt hơn

2021 là một năm rất khó khăn đối với cá tra Việt Nam khi thị trường lớn nhất là Trung Quốc đưa ra những rào cản thương mại nhằm giảm lượng thủy sản nhập khẩu, khiến cho xuất khẩu cá tra sang thị trường này luôn gặp trục trặc, nhiều lần gián đoạn trong suốt 3 quý đầu năm.

Dẫu vậy, nhờ chuyển hướng nhanh chóng sang các thị trường khác, đồng thời thị trường Trung Quốc cũng phục hồi mạnh trở lại trong các tháng cuối năm, nên xuất khẩu cá tra cả năm 2021 vẫn tăng trưởng 8,4% và đạt 1,61 tỷ USD.

Theo ông Trương Đình Hòe, dự kiến nguồn cá tra nguyên liệu trong năm nay sẽ tương đương với năm ngoái, ở mức trên dưới 1,5 triệu tấn, trừ đi khoảng 300-400 nghìn tấn cho tiêu thụ nội địa, thì còn khoảng trên 1 triệu tấn cá nguyên liệu giành cho xuất khẩu.

Về thị trường, hy vọng thị trường lớn nhất là Trung Quốc sẽ ổn định hơn trong năm nay qua đó góp phần tạo cơ hội để cá tra có cơ hội tăng trưởng tốt hơn so với năm 2021. Những tháng cuối năm 2021, xuất khẩu cá tra sang Trung Quốc đã phục hồi và tăng trưởng rất mạnh do nguồn cá tra ở thị trường này bị thiếu hụt. Tháng 12/2021, xuất khẩu cá tra sang Trung Quốc đạt 73,2 triệu USD, tăng 144,3% so với cùng kỳ năm 2020.

Một điều đáng chú ý là xuất khẩu cá tra sang Trung Quốc đã không còn phụ thuộc vào biên mậu như trước đây, mà chủ yếu đi bằng đường biển. Nhờ vậy, những lần Trung Quốc đóng cửa các cửa khẩu trên bộ trong thời gian qua để kiểm soát dịch bệnh, đã không còn ảnh hưởng nhiều tới xuất khẩu cá tra sang thị trường này.

Tạo thuận lợi cho nhập khẩu hải sản nguyên liệu

Trong năm 2021, dù vẫn bị tác động bởi thẻ vàng IUU, nhưng xuất khẩu hải sản vẫn đạt 3,4 tỷ USD, tăng 6,7% so với năm 2020 và đứng thứ hai sau tôm trong các mặt hàng thủy sản xuất khẩu.

Xuất khẩu hản sản tăng trưởng có một nguyên nhân quan trọng đến từ hải sản nguyên liệu nhập khẩu, khi mà nguồn lợi hải sản ở biển Đông đã cạn kiệt. Những năm qua, nhập khẩu hải sản nguyên liệu luôn có xu hướng tăng lên. Năm 2021, Việt Nam nhập khẩu thủy sản nói chung đạt gần 1,98 tỷ USD, tăng 11,9% so với năm 2020. Trong đó, chủ yếu là hải sản nguyên liệu để chế biến xuất khẩu.

Trong năm nay, xuất khẩu hải sản vẫn có cơ hội để tiếp tục tăng trưởng, nhất là khi nhiều nhà nhập khẩu đang có xu hướng chuyển việc gia công hải sản từ Trung Quốc sang Việt Nam.

Để nắm bắt, tận dụng kịp thời xu hướng này, việc tạo điều kiện cho nhập khẩu hải sản nguyên liệu một cách dễ dàng hơn là rất quan trọng. Chính vì vậy, trong thời gian quan, VASEP đã nhiều lần kiến nghị Chính phủ, Bộ Nông nghiệp và PTNT xem xét không thực hiện kiểm dịch đối với sản phẩm thủy sản chế biến đông lạnh dùng làm thực phẩm nhập khẩu về để sản xuất xuất khẩu, gia công hàng xuất khẩu, không tiêu thụ trong nước.

Trước đề nghị nói trên, ngày 13/1/2022, Bộ Nông nghiệp và PTNT đã gửi Công văn số 263/BNN-TY báo cáo kết quả xử lý các kiến nghị của VASEP. Trong đó nêu rõ, trong quý 2/2022, Bộ sẽ ban hành Thông tư sửa đổi, bổ sung Thông tư số 26/2016/TT-BNNPTNT theo hướng không thực hiện kiểm dịch đối với sản phẩm thủy sản chế biến đông lạnh dùng làm thực phẩm nhập khẩu về để sản xuất xuất khẩu, gia công hàng xuất khẩu, không tiêu thụ trong nước.

Với động thái này của Bộ NN-PTNT, chắc chắc nhập khẩu hải sản nguyên liệu để chế biến xuất khẩu sẽ thuận lợi hơn trong thời gian tới, qua đó góp phần không nhỏ làm gia tăng xuất khẩu hải sản trong năm 2022 và những năm sau này.

Theo ông Trương Đình Hòe, để xuất khẩu hải sản tiếp tục tăng trưởng tốt trong năm nay cũng như những năm tới, cần tạo điều kiện thật thuận lợi cho nhập khẩu hải sản nguyên liệu, coi nhập khẩu hải sản nguyên liệu là yếu tố quan trọng để thúc đẩy xuất khẩu hải sản. Nếu làm tốt công tác nhập khẩu hải sản nguyên liệu, tạo được nguồn cung nguyên liệu ổn định, mỗi năm, xuất khẩu hải sản có thể tăng thêm một vài tỷ USD./.