Gỡ khó cho người nuôi trồng thủy sản, triển vọng từ EVFTA

Người nuôi chịu lỗ

Xã Nhơn Hải, TP. Quy Nhơn (Bình Định) nổi tiếng là vựa nuôi tôm hùm lớn nhất của tỉnh này, đang vào vụ thu hoạch tôm hùm thương phẩm (tôm thịt) nhưng người nuôi tôm ở đây "khóc ròng" vì giá rớt thê thảm.

Cụ thể, tôm hùm bông (tôm sao) được thương lái thu gom đồng giá (800.000 đồng/kg) đối với tôm các loại, gồm loại 1 (1 con 1 kg trở lên), loại 2 (từ 800 g đến dưới 1 kg) và loại 3 (từ 600 g đến dưới 800 g). So với 5 tháng trước, tôm loại 1 giảm khoảng 700.000 đồng/kg, loại 2 giảm khoảng 550.000 đồng/kg, loại 3 giảm khoảng 350.000 đồng/kg. Không chỉ rớt giá, mùa tôm hùm này ở xã Nhơn Hải còn bị thất thu bởi tôm bị bệnh sữa, long đầu khiến sản lượng giảm đến 40%, hầu như các hộ nuôi tôm hùm ở xã Nhơn Hải đều lỗ từ 300 triệu đến hàng tỉ đồng.

Nghề nuôi cá lồng bè trên biển cũng rơi vào tình cảnh tương tự. Tại khu vực Hải Minh thuộc phường Hải Cảng, TP Quy Nhơn, có 80 hộ nuôi hơn 700 lồng cá hồng, bớp, mú, chẽm… đang đến kỳ xuất bán nhưng ít người mua. Thậm chí, nhiều thương lái đặt cọc đến nửa số tiền mua bè cá nhưng đến hạn vẫn không đến bắt cá.

Hộ ông Nguyễn Văn Thành hiện là một trong những người có số lồng bè nuôi cá nhiều nhất ở Hải Minh với 50 lồng nuôi hơn 2.000 con cá bớp, 5.000 con cá chẽm và 4.000 con cá mú. Năm nay, ông Thành vừa thả cá giống nuôi hơn 1 tháng đã nhiễm bệnh, chết gần 40% trong tổng đàn. Nguyên nhân được các cơ quan chuyên môn xác nhận do năm ngoái không có lũ, khu vực nuôi không được làm sạch nên cá dễ nhiễm bệnh. Bên cạnh đó, dịch Covid-19 khiến sức tiêu thụ giảm, làm giá cá giảm theo. "So với thời điểm này năm ngoái, cá bớp giảm 30.000 - 40.000 đồng/kg, cá chẽm giảm 25.000 đồng/kg, cá mú giảm 100.000 đồng/kg nhưng tiêu thụ vẫn chậm" - ông Thành than.

Tại tỉnh Quảng Ngãi, người nuôi trồng thủy sản cũng điêu đứng vì ảnh hưởng dịch Covid-19 và thủy sản chết hàng loạt do nguồn nước ô nhiễm và thời tiết thất thường. Tại huyện đảo Lý Sơn, vựa nuôi cá bớp của ông Trương Tày đã đến ngày xuất bán (trọng lượng trung bình 2 kg/con) xảy ra hiện tượng chết hàng loạt.

"Cách đây 3 tuần, hơn 10.000 con cá bớp nuôi của nhiều hộ dân ở đây (từ 500 g đến 5 kg/con) cũng chết do thiếu ôxy vì dòng chảy yếu, nắng nóng" - ông Tày nói. Bà Nguyễn Thị Thanh, chủ một vựa nuôi tôm hùm, cho biết giữa năm 2019, gia đình bà đầu tư gần 1 tỉ đồng mua giống tôm hùm về nuôi thả lồng bè. "Thông thường, tôm nuôi khoảng 7-8 tháng có thể vớt con lớn bán cho khách du lịch nhưng do dịch Covid-19, lượng tôm bán chẳng bao nhiêu. Hiện giá tôm còn giảm liên tục, không biết làm sao trả nợ" - bà Thanh nói.

Tại TP Đà Nẵng, theo thống kê, hoạt động khai thác thủy sản trong tháng 8 không được thuận lợi, dịch Covid-19 và thời tiết phức tạp khiến việc khai thác trong tháng này thấp hơn tháng trước. Tháng trước, ông Võ Văn Khoa (xã Hòa Sơn, huyện Hòa Vang) có đàn cá ba sa hơn 6.000 con đã đến độ xuất ao. Tuy nhiên, do TP giãn cách xã hội khiến cá của ông Khoa cùng nhiều hộ nuôi khác rất khó đến được với người cần nên ông đành nuôi tiếp, chịu lỗ chi phí thức ăn gần 100 triệu đồng/tháng. Ngoài ra, giá tôm xuống thấp, đầu ra chậm khiến nhiều người nuôi tôm tại thôn Trường Định (xã Hòa Liên, huyện Hòa Vang) cũng bị ảnh hưởng nặng.

Tìm hướng gỡ khó

Theo ông Nguyễn Hữu Trường, Trưởng Phòng Nuôi trồng thủy sản Chi cục Thủy sản tỉnh Quảng Nam, do ảnh hưởng của dịch Covid-19, thị trường tiêu thụ bị bó hẹp khiến giá thủy sản trên địa bàn tỉnh Quảng Nam hiện giảm khoảng 30% so với bình thường. Mặt khác, phần lớn hộ dân nuôi theo quy mô nhỏ lẻ nên dịch bệnh thường xuyên xảy ra khiến cá, tôm chết nhiều.

Trước tình hình đó, tỉnh Quảng Nam đã phê duyệt phương án sắp xếp nuôi trồng thủy sản vùng Đông trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2019 - 2030, hướng đến nuôi trồng quy mô tập trung theo công nghệ cao. Đến năm 2030, Quảng Nam hình thành từ 10 đến 12 vùng nuôi tôm công nghệ cao, nuôi tôm công nghiệp quy mô từ 20 đến 100 ha/vùng với tổng diện tích 526 ha, chủ yếu tại huyện Núi Thành (356 ha) và huyện Thăng Bình (150 ha). Đối với khu vực nuôi cá lồng bè nước lợ/mặn đến năm 2030, tại các vùng cửa sông, ven biển huyện Núi Thành là 1.000 lồng. Ngoài ra, phương án còn quy định vùng bãi triều phát triển nuôi các loại nhuyễn thể (nghêu, hàu…) quy mô khoảng 100 ha tại các bãi triều xã Tam Hải, Tam Hòa (huyện Núi Thành)…

Ông Lê Đình Ca, Trưởng Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Hòa Vang, cho biết địa phương đã khuyến khích người dân chuyển đổi, đẩy mạnh nuôi các loại cá, tôm phù hợp điều kiện địa phương, đầu tư cơ sở hạ tầng, cải tạo hệ thống ao hồ, nuôi trồng theo hướng thâm canh, bán thâm canh. Đồng thời sẽ kết hợp hình thức nông nghiệp - du lịch tại một số vùng để tạo động lực phát triển, tạo thu nhập cho người nuôi.

Theo ông Trần Văn Phúc, quyền Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Bình Định, để bảo đảm lợi ích và sinh kế lâu dài cho các hộ nuôi, sở đã định hướng các hộ nuôi tính toán thật kỹ số lượng nuôi để tránh cung vượt cầu. Bên cạnh đó, chủ động tìm kiếm, mở rộng thị trường tiêu thụ nội địa trong và ngoài tỉnh, đẩy mạnh việc liên kết và tham gia chuỗi tiêu thụ trong các cửa hàng, siêu thị lớn.

Triển vọng từ EVFTA

Sau hơn 1 tháng Hiệp định EVFTA có hiệu lực và được thực thi, nhiều mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam đã có những chuyển biến tích cực tại thị trường EU. Điển hình là thủy sản, từ đầu tháng 8 đến nay, xuất khẩu thủy sản có số lượng đơn hàng tăng khoảng 10% so với hồi tháng 7. Những mặt hàng tăng nhiều nhất là tôm và mực…

Với mặt hàng tôm, Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết, kim ngạch xuất khẩu tôm Việt Nam vào EU đã tăng mạnh ở mức 2 con số. Cụ thể, trong tháng 8 vừa qua, xuất khẩu tôm vào EU ước tăng 20% so với cùng kỳ năm 2019.

Các chuyên gia kinh tế nhận định, Việt Nam có lợi thế về sản xuất, xuất khẩu nông, lâm thủy sản, còn EU lại có nhu cầu lớn các mặt hàng này với giá trị nhập khẩu chiếm 8,4% tổng giá trị nhập khẩu hàng năm. Điều này cho thấy, dư địa tăng trưởng xuất khẩu nông sản vào thị trường EU là rất lớn.

Riêng với tôm, ngay khi EVFTA có hiệu lực, tôm sú đông lạnh của Việt Nam đang được hưởng mức thuế 0%, so với mức thuế GSP (là mức thuế ưu đãi của các nước phát triển dành cho nước đang phát triển) 4,2% được áp dụng trước đó. Tôm chân trắng đông lạnh sẽ giảm dần về 0% sau 5 năm khi EVFTA có hiệu lực.

Nhờ lợi thế về thuế của tôm Việt Nam tốt hơn so với các đối thủ cạnh tranh nên nhiều nhà xuất khẩu của EU cũng tìm tới nguồn cung từ Việt Nam nhiều hơn. Tuy nhiên, dịch Covid-19 đã tác động nhiều tới xu hướng của các nhà nhập khẩu và thói quen tiêu thụ tôm của người dân EU.

Do đó, để thu hút nhiều hơn sự quan tâm của người tiêu dùng EU, các sản phẩm thủy sản Việt Nam cần được chứng nhận, đảm bảo được truy xuất được nguồn gốc và an toàn và vệ sinh thực phẩm.

EU hiện là thị trường tiêu thụ tôm lớn thứ 4 của Việt Nam, sau Mỹ, Nhật Bản và Trung Quốc. VASEP dự báo, xuất khẩu tôm Việt Nam sang EU từ nay đến cuối năm 2020 sẽ tiếp tục tăng dù vẫn chịu tác động từ dịch Covid-19.