Những thách thức 'làm khó' thủy sản trên hành trình đạt kỷ lục mới

Dây chuyền chế biến tôm đông lạnh xuất khẩu. (Ảnh: TTXVN)

Sau khi tăng nóng tới trên 60% thì những tháng gần đây xuất khẩu thủy sản đã có dấu hiệu hạ nhiệt và tăng trưởng chậm lại. Ngành Nông nghiệp đang kỳ vọng xuất khẩu thủy sản năm 2022 sẽ có sự bứt phá và lập kỷ lục mới với kim ngạch 10 tỷ USD, tăng khoảng 12-15% so với năm 2021. Theo các doanh nghiệp, để đến với mục tiêu trên ngành hàng này sẽ phải đối mặt với không ít khó khăn, đặc biệt là những biến động từ thị trường.

Mặc dù xuất khẩu cá tra trong tháng 7 vẫn tăng 47% so với cùng kỳ năm trước, nhưng đây lại là mức xuất khẩu  thấp nhất trong 7 tháng qua. Xu hướng tăng trưởng chậm lại thể hiện ở cả 2 thị trường nhập khẩu cá tra lớn của Việt Nam là Trung Quốc và Mỹ.

Tháng 6 cũng là tháng đầu tiên trong năm nay, ngành hàng tôm ghi nhận tăng trưởng âm, sau khi liên tục tăng trưởng dương 2 con số trong 5 tháng trước đó. Tuy nhiên, lũy kế 7 tháng, xuất khẩu tôm đạt 2,7 tỷ USD, tăng trên 26% so với cùng kỳ năm ngoái.

Những tháng đầu năm nay, ngành thủy sản Việt Nam đã ghi nhận sự bứt phá tăng kỷ lục lần đầu tiên trong 20 năm qua. Nhờ đó, qua 7 tháng, xuất khẩu thủy sản đã đạt 6,7 tỷ USD, tăng 35% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong số đó có những mặt hàng đặc biệt như cá tra - mặt hàng chủ lực của Việt Nam đang chi phối 95% nguồn cá thịt trắng toàn cầu, tăng 80% trong 7 tháng vừa qua. Con số này khích lệ rất nhiều đối với ngành hàng.
 
Năm nay, dự báo lần đầu tiên ngành thủy sản Việt Nam sẽ vượt mốc xuất khẩu trên 10 tỷ USD và sẽ tăng khoảng 12-15% so với năm 2021. Trong đó sản phẩm nuôi trồng thủy sản là cá tra và tôm sẽ chiếm khoảng 65%, các sản phẩm khai thác biển khoảng 35%.

Tuy nhiên, sự giảm tốc khá mạnh và nhanh trong ngành hàng tôm khiến ông Hồ Quốc Lực, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Thực phẩm Sao Ta (FIMEX VN) nhận định, kim ngạch xuất khẩu tôm năm nay sẽ chỉ tăng nhẹ so với năm 2021.

Xuất khẩu tôm giảm do tôm nguyên liệu không như kỳ vọng và sức tiêu thụ trên các thị trường nhập khẩu tôm lớn không mạnh do lạm phát thế giới. Dự báo tình hình này còn kéo dài nên xuất khẩu tôm sẽ khó có sự tăng trưởng tốt vào cuối năm như vừa qua.

“Bức tranh xuất khẩu tôm ở 6 tháng cuối năm có vẻ không khởi sắc bằng đầu năm. Tuy nhiên, chúng ta có lòng tin vào sự linh hoạt của người nuôi tôm và chuỗi hợp tác nuôi tôm; sự nhạy bén của doanh nhân với sách lược thị trường uyển chuyển, phù hợp, ngành tôm sẽ vượt qua khó khăn và gặt hái thành công mới,” ông Hồ Quốc Lực cho hay.

Ông Nguyễn Hoài Nam, Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cho rằng, ngành thủy sản đang chịu tác động, hệ lụy của dịch COVID-19, các chuỗi cung ứng quốc tế đứt gãy đến nay chưa khôi phục hoàn toàn. Đặc biệt, lạm phát tăng cao làm giảm sức mua tại các thị trường đang tiêu dùng thủy sản.

Bên cạnh đó là sự tăng giá hàng hóa đối với lĩnh vực thủy sản, đặc biệt là tăng giá thức ăn chăn nuôi thủy sản sẽ khiến cho giá thành sản phẩm tăng và nguy cơ sẽ giảm khả năng cạnh tranh. Khó khăn của ngành này tăng lên khi chi phí vận tải biển và nhân công tăng trong 2 năm qua và hiện nay vẫn đang giữ ở mức cao.

Chiếm 14% tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản Việt Nam, xuất khẩu nhóm sản phẩm này sang Nhật Bản trong nửa đầu năm nay đạt trên 800 triệu USD, tăng 18% so với cùng kỳ.

Tuy nhiên, trước áp lực lạm phát, đồng yên Nhật Bản mất giá, rơi xuống mức thấp nhất trong 24 năm, càng làm cho người dân Nhật phải cân nhắc và thắt chặt chi tiêu. Điều này khiến Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam nhận định, xuất khẩu sang thị trường này cũng khó có những đột phá đáng kể từ nay đến cuối năm.

Hay với thị trường EU, chiếm 12% tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản của Việt Nam cũng đang có sự tăng trưởng chậm lại. Cùng với đồng euro mất giá, EU cũng là thị trường có mức lạm phát cao. Lạm phát phủ bóng đen lên nền kinh tế khu vực Eurozone, tác động giảm nhu cầu tiêu dùng của người dân châu Âu. Do vậy, những mặt hàng thuỷ hải sản giá cao sẽ nằm trong danh sách mà người tiêu dùng phải cân nhắc, tính toán.

Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam nhận định, tình trạng khan hiếm nguyên liệu tôm và hải sản sẽ tiếp tục chi phối đến kết quả xuất khẩu thủy sản Việt Nam sắp tới, theo đó dự báo quý 3/2022 sẽ tăng trưởng chậm hơn so với quý 2 và quý 1.

Mặc dù xuất khẩu cá tra tháng 7 có giảm so với các tháng trước, nhưng tính chung 7 tháng, xuất khẩu cá tra đã đạt hơn 1,6 tỷ USD, vượt cả năm 2021.

Ông Dương Nghĩa Quốc, Chủ tịch Hiệp hội cá tra Việt Nam cho biết, thị trường nhập khẩu cá tra Việt Nam lớn như: Trung Quốc, Mỹ, CPTPP, EU...  có giảm, nhưng nhìn chung các thị trường từ nay đến cuối năm vẫn tiếp tục đặt hàng. Dự báo, nguồn nguyên liệu cũng đảm bảo bởi sự liên kết trong sản xuất cá tra khá chủ động chiếm đến 80-90% tổng diện tích nuôi cá tra.

Theo ông Dương Nghĩa Quốc, sản lượng xuất khẩu cá tra đã tăng 83% so với cùng kỳ. Hiện xuất khẩu có giảm, nhưng giá bắt đầu có sự tăng. Giá thu mua nguyên liệu cũng tăng. Nhu cầu thực phẩm sau COVID-19 nhiều, đặc biệt là sản phẩm cá thịt trắng nên cá tra Việt Nam có lợi thế.  Các doanh nghiệp cũng dự báo được tình hình nên có sự chuẩn bị nguyên liệu tương đối tốt.

Theo đánh giá của các doanh nghiệp, từ nay đến cuối năm vẫn có những tín hiệu tốt cho xuất khẩu cá tra. Xuất khẩu cá tra dự kiến có khả năng đạt 2,5 tỷ USD, ông Dương Nghĩa Quốc cho hay.

Mới đây, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã ban hành Thông tư 06/2022/TT-BNNPTNT về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của các Thông tư quy định về kiểm dịch động vật, sản phẩm động vật thủy sản. Theo đó, sản phẩm động vật thủy sản nhập khẩu làm nguyên liệu để gia công xuất khẩu, sản xuất xuất khẩu được miễn kiểm dịch.

Sự tháo gỡ gánh nặng về thủ tục nhập khẩu nguyên liệu cho gia công đang được các doanh nghiệp thủy sản kỳ vọng sẽ đẩy mạnh sản xuất và xuất khẩu trong bối cảnh nguồn nguyên liệu trong nước không ổn định và thiếu hụt theo mùa vụ.

Theo ông Nguyễn Hoài Nam, chuỗi khai thác biển của ngư dân, sau đó chế biến xuất khẩu đã phục hồi nhanh chóng, nắm bắt được cơ hội của thị trường. Dư địa của thị trường đối với thủy sản còn nhiều, cơ hội không ít, nhưng để giành được điều đó trong bối cảnh phải phát triển bền vững và phải cạnh tranh với không ít quốc gia thì ngành phải vượt qua những thách thức trên./.