Nông dân Tây Nguyên trồng dưa nguy cơ trắng tay

Gần một tuần nay, mới ngủ dậy anh Nguyễn Văn Tân, 47 tuổi, mở điện thoại xem tình hình cửa khẩu phía Bắc và gọi điện các chủ vườn lân cận xem có thương lái nào tới thu mua dưa. Thông tin một số cửa khẩu ở Lào Cai thông quan trở lại không làm anh vui hơn vì tình hình thu mua ở địa phương không mấy khả quan.

"Ruộng dưa đã trễ 5 ngày, 10 ngày tới thương lái không đến mua, tôi đành bỏ cả ruộng, tay trắng về quê", anh Tân nói. Hơn 10 năm làm nghề, anh chưa từng lâm cảnh khốn đốn như bây giờ.

Ba tháng trước, khi kết thúc vụ dưa thất bát ở quê nhà, anh Tân cùng vợ thuê ôtô tải chở máy móc, đồ đạc từ thị xã An Nhơn (Bình Định), vượt hơn 200 km lên Tây Nguyên thuê 30 sào đất (500 m2 một sào) với giá gần 30 triệu đồng để trồng dưa. Ia Lâu, xã biên giới Gia Lai đầy nắng gió, đất đai màu mỡ là nơi vợ chồng anh đặt hy vọng cuối cùng, bao nhiêu vốn liếng họ dồn cho vụ dưa Tết.

Những ngày đầu, vợ chồng anh Tân dựng căn lều bên cánh đồng. Sau đó họ dọn dẹp, lên luống, lắp máy móc và hệ thống tưới nước, thuê 5 nhân công trồng dưa hấu. Gần 3 tháng ròng, mỗi ngày anh và vợ thức dậy lúc 4-5h, người tưới nước, phun thuốc, người làm cỏ, bón phân... Tổng chi phí đầu tư ruộng dưa ước tính trên 200 triệu đồng.

Những vất vả của vợ chồng anh Tân tan biến khi thấy vườn dưa tươi tốt, quả lớn nhanh, năng suất 1,8 tấn một sào, hứa hẹn cái Tết đầm ấm. Đầu tháng 12, khi dưa sắp thu hoạch, công việc neo dần, người vợ về quê chuẩn bị gieo sạ, mình anh Tân ở lại trông nom. Ngỡ mọi chuyện suôn sẻ, không ngờ cửa khẩu phía Bắc ách tắc khiến vườn dưa đã chín mà chưa thấy bóng dáng thương lái.

"Ruột nóng như lửa đốt vì dưa chưa bán được. Ngày nào vợ ở quê cũng gọi lên hỏi, tôi chỉ biết an ủi. Những vụ trước giá thấp nhưng còn vớt vát phần nào, còn năm nay muốn bán không ai mua", anh Tân nói và cho biết, số tiền đầu tư vụ dưa này, một ít là tiền tích cóp, còn chủ yếu vay ngân hàng.

Cạnh vườn anh Tân, trong căn lều bạt, chị Tô Thị Hiệp, 42 tuổi, quê Bình Định, ngồi nhìn ra vườn dưa vẻ lo lắng. Tay chị luôn cầm điện thoại để không bỏ lỡ cuộc gọi của thương lái. Song suốt mấy hôm nay không có ai hỏi han trong khi cánh đồng dưa của gia đình vài ngày nữa là thu hoạch.

Nhiều tháng qua, vợ chồng chị Hiệp sống trong căn lều chừng 15 m2, chịu cảnh nắng nóng, mưa dột để chăm sóc vườn dưa rộng 32 sào. Chị chỉ mong bán được số dưa mà vợ chồng bỏ ra gần 250 triệu đồng đầu tư. "Phân, giống, nước... bao nhiêu thứ, giờ không bán được coi như đổ nợ", chị nói.

Năm ngoái vợ chồng chị Hiệp cũng thuê đất ở Ia Lâu trồng dưa. Mới vào vụ thu hoạch, thương lái từ nhiều nơi đổ về, tranh giành mua. Ôtô tải chở dưa chạy rầm rộ suốt ngày đêm, đậu hàng dài bên đường. Còn năm nay vắng hoe, thỉnh thoảng vài doanh nghiệp thuê xe đến vườn thu hoạch dưa vì đã đặt cọc tiền trước.

Tây Nguyên - vùng đất rộng lớn, màu mỡ, phù hợp cho nghề trồng dưa hấu. Nhiều năm nay người dân các tỉnh Bình Định, Phú Yên lại ngược lên Gia Lai, Đăk Lăk... thuê đất trồng với diện tích hàng nghìn ha.

Ông Lê Thành Công, Chủ tịch UBND xã Ia Lâu, cho biết năm nay người ở xứ khác tới xã thuê đất trồng dưa, diện tích ước khoảng 60 ha. Nửa tháng trước, nhiều hộ bán được giá 5.000 - 6.000 đồng/kg. Phần lớn diện tích dưa vào vụ thu hoạch, nhưng đang gặp khó về tiêu thụ do hàng nông sản bị ách tắc ở cửa khẩu vì dịch bệnh.

"Trong vài ngày tới, thương lái không đến mua, nhiều ruộng dưa phải cắt bỏ", ông Công nói và cho biết nếu tình hình này tiếp tục kéo dài chính quyền sẽ phải kêu gọi người dân, tổ chức trên địa bàn giải cứu dưa giúp nông dân.

Gần đây, Trung Quốc tăng kiểm soát dịch với hàng hóa khiến hoạt động xuất nhập khẩu gặp khó khăn, hàng nghìn container ùn ứ tại các cửa khẩu phía Bắc. Thống kê đến ngày 21/12, hơn 4.500 xe hàng nằm chờ thông quan tại các cửa khẩu Hữu Nghị, Tân Thanh và Chi Ma (Lạng Sơn).

Hiện chỉ có cửa khẩu Hữu Nghị thông quan, mỗi ngày gần 100 xe hàng của Việt Nam được xuất qua, còn cửa khẩu Tân Thanh dừng thông quan từ 18/12, Chi Ma từ 8/12. Hôm 21/12, chính quyền Đông Hưng, Trung Quốc, thông báo tạm dừng thông quan hàng hóa với cửa khẩu Móng Cái, Quảng Ninh.