Thời cơ cho nông sản Việt thăng hạng tại thị trường tỷ dân

Dưa hấu là mặt hàng vừa được xuất khẩu chính ngạch sang thị trường Trung Quốc.

Mở cửa với nhiều nông sản Việt

Trong Tuyên bố chung Việt Nam - Trung Quốc nhân chuyến thăm của Tổng Bí thư, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, phía Trung Quốc cho biết, sẽ mở thị trường cho nhiều loại nông sản của Việt Nam như dừa tươi, sản phẩm trái cây đông lạnh, hoa quả có múi, bơ, na, dược liệu Đông y có nguồn gốc thực vật, sản phẩm từ thịt gia súc, gia cầm…

Với 1,4 tỷ dân, Trung Quốc có nhu cầu rất lớn với các loại nông sản, song những năm gần đây, tiêu chuẩn nhập khẩu của thị trường này đã siết chặt, không còn là thị trường dễ tính.

Hiện hoạt động sản xuất mặt hàng nông sản được các địa phương, doanh nghiệp, nông dân… đưa vào quỹ đạo bài bản, truy xuất được nguồn gốc xuất xứ, từ vùng trồng, cơ sở đóng gói, quy cách, hình thức theo đúng yêu cầu đối với từng mặt hàng từ nhà nhập khẩu. Do đó, sản lượng các mặt hàng nhóm này xuất sang Trung Quốc không ngừng tăng.

Tính đến hết tháng 11, Việt Nam đã xuất khẩu sang Trung Quốc 56 tỷ USD hàng hóa, với 12 nhóm hàng xuất khẩu đạt kim ngạch từ 1 tỷ USD trở lên. Đáng chú ý, có 3 nhóm hàng thuộc lĩnh vực nông nghiệp có kim ngạch tỷ USD là gỗ và sản phẩm gỗ, thủy sản, rau quả.

Riêng rau quả là nhóm hàng có tăng trưởng ấn tượng nhất trong các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của nước ta. Kim ngạch xuất khẩu rau quả 11 tháng đạt hơn 3,4 tỷ USD, tăng tới 149% so với cùng kỳ năm ngoái.

Đến nay, Việt Nam có 14 mặt hàng nông sản xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc, gồm: tổ yến và sản phẩm từ tổ yến, khoai lang, thanh long, nhãn, chôm chôm, xoài, mít, dưa hấu, chuối, măng cụt, thạch đen, vải, chanh dây và sầu riêng. Các mặt hàng này đã giúp mang về doanh thu vài tỷ USD, trong đó sầu riêng mang về tới 2,2 tỷ USD.

Mặt hàng vừa được xuất khẩu chính ngạch là dưa hấu. Nghị định thư về yêu cầu kiểm dịch thực vật đối với quả dưa hấu tươi xuất khẩu từ Việt Nam sang Trung Quốc vừa được ký kết hôm 13/12/2023, là một bước quan trọng trong việc thúc đẩy xuất khẩu chính ngạch sản phẩm nông nghiệp truyền thống của Việt Nam và chuẩn hóa các quy định về xuất khẩu nông sản giữa hai nước.

Sớm có thêm mặt hàng tỷ USD

Trung Quốc hiện là đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam, với kim ngạch thương mại hai chiều đạt gần 180 tỷ USD năm 2022, tăng 9 lần so với mức 20 tỷ USD năm 2008.

Sản xuất yến tinh chế tại Nhà máy Chế biến nguyên liệu Yến sào.

Cuối tháng 11, Công ty cổ phần Dinh dưỡng Avanest Việt Nam và Công ty cổ phần Nước giải khát Yến sào Khánh Hòa đã xuất khẩu thành công các lô hàng tổ yến sạch, yến hũ chưng sẵn và yến sào Sanvinest Khánh Hòa nguyên chất sang thị trường này theo Nghị định thư ký cuối năm 2022.

Ông Tống Xuân Chinh, Phó cục trưởng Cục Chăn nuôi (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn - NN&PTNT) đánh giá, việc Trung Quốc chính thức cho phép nhập khẩu sản phẩm tổ yến từ Việt Nam tạo ra nhiều cơ hội cho ngành chăn nuôi chim yến và sản xuất, chế biến tổ yến.

Cả nước hiện có 42/63 tỉnh, thành phố có nuôi chim yến với trên 22.000 nhà yến, sản lượng tổ yến khoảng 150 tấn, trị giá trên 600 triệu USD. Nếu hoạt động đầu tư của doanh nghiệp tiếp tục gia tăng, ký kết được nhiều hợp đồng mới, khả năng tiến tới doanh thu tỷ USD từ xuất khẩu mặt hàng này không quá xa.

Thời cơ cho nông sản Việt thăng hạng tại thị trường tỷ dân ngày càng rõ ràng hơn, bởi Trung Quốc đang mở rộng nhập khẩu hàng hóa, nông sản chất lượng cao của Việt Nam. Danh sách các mặt hàng gấp rút hoàn thiện hồ sơ mở cửa thị trường đang được 2 bên xử lý. Khi những mặt hàng nói trên sớm được ký nghị định thư với Trung Quốc, kim ngạch xuất khẩu rau quả năm 2024 sẽ còn tăng mạnh.

"Nếu được mở cửa sớm từ đầu năm 2024, thì 3 mặt hàng quan trọng là sầu riêng cấp đông, dừa, bưởi có thể mang về 1 - 1,5 tỷ USD", ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam (Vinafruit) dự tính.

Sau kỳ tích của sầu riêng, trái dừa tươi dự kiến sớm mang về doanh thu hàng trăm triệu USD. Hiệp hội Dừa Việt Nam cho hay, khi được xuất khẩu chính ngạch, ngành dừa có thể mang về doanh thu rất đáng kể.

Cơ hội sẽ biến thành doanh thu ngoại tệ khi các ngành sản xuất được công nghiệp hóa, hiện đại hóa để tăng năng suất, tăng sản lượng lẫn chất lượng, thỏa mãn được nhu cầu mà thị trường nhập khẩu đặt ra.

Dù Trung Quốc đã và sắp ký thêm nghị định thư cho nhiều mặt hàng nông sản Việt, nhưng thách thức đặt ra cho doanh nghiệp, nông dân trong nước là phải tuân thủ về vùng trồng, cơ sở đóng gói, vệ sinh an toàn thực phẩm, kiểm dịch thực vật, đáp ứng toàn bộ hàng rào kỹ thuật… Chỉ một trong những tiêu chuẩn này chưa đạt, hàng hóa sẽ không được thông quan, khi đó sẽ là điểm trừ cho hàng Việt.

Ông Ngô Xuân Nam, Phó giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam (Bộ NN&PTNT) nhấn mạnh, chỉ có tổ chức sản xuất bài bản mới có thể đi đường dài, không chỉ sang Trung Quốc, mà với nhiều thị trường trên toàn cầu.

Cần cách làm mới khi đưa nông sản sang Trung Quốc

Ngoài các hình thức truyền thống như chợ hay siêu thị, thương mại điện tử đang phát triển mạnh mẽ ở Trung Quốc. Các doanh nghiệp Việt Nam cần khai thác và tận dụng nhiều hơn nữa xu hướng này.

Đó là chia sẻ của ông Đỗ Nam Trung, Tổng Lãnh sự Việt Nam tại Nam Ninh, Trung Quốc, với báo chí bên lề Toạ đàm Đại sứ và các doanh nghiệp, diễn ra trước thềm Hội nghị ngoại giao lần thứ 32. Hội nghị sẽ được tổ chức từ ngày 19-23/12 tại Hà Nội.

Ông Trung cho biết, Trung Quốc hiện là thị trường lớn và quan trọng với nông sản Việt Nam. Trong số nông sản Việt Nam xuất khẩu ra thế giới, sầu riêng xuất sang Trung Quốc chiếm 95%, sắn chiếm 90%, vải chiếm gần 90% và thanh long chiếm 80%. Những con số này cho thấy tầm quan trọng của thị trường Trung Quốc.

Gọt vỏ xanh quả dừa xuất khẩu. (Ảnh: Lư Thế Nhã)

Theo ông, trong bối cảnh mới, trao đổi thương mại nông sản giữa Việt Nam và Trung Quốc sẽ có những cơ hội và thách thức mới, đòi hỏi cách làm mới. Ông cho rằng, xuất khẩu nông sản Việt Nam sang thị trường Trung Quốc có nhiều yếu tố thuận lợi. Trước hết, quan hệ giữa Việt Nam và Trung Quốc đang ở giai đoạn phát triển tốt đẹp, nhất là sau chuyến thăm Trung Quốc của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng (10/2022) và chuyến thăm Việt Nam của Tổng Bí thư, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (12/2023).

Việt Nam và Trung Quốc đều là thành viên của Hiệp định Thương mại tự do ASEAN - Trung Quốc (ACFTA) và Hiệp định Đối tác Kinh tế toàn diện khu vực (RCEP). Việt Nam được hưởng thuế quan ưu đãi nhờ các hiệp định này. Sau đại dịch COVID-19, kinh tế Trung Quốc đối diện một số khó khăn, vì thế một trong những ưu tiêu của nước này hiện nay là thúc đẩy tiêu dùng của người dân. Ông Trung cho rằng đây chính là cơ hội cho nông sản Việt Nam. Ông cho biết, tầng lớp trung lưu Trung Quốc chiếm tỷ lệ tương đối, là đối tượng chính tiêu dùng nông sản chất lượng cao từ các nước, trong đó có Việt Nam.

Việt Nam và Trung Quốc “bước chân ra khỏi cửa là đến nhà nhau”. Ngay sát biên giới Việt Nam và Trung Quốc có chợ nông sản rất lớn. Trong khi đó, Thái Lan không có lợi thế này. Vì thế, sầu riêng Thái Lan xuất sang Trung Quốc chủ yếu là sầu riêng đông lạnh và sầu riêng múi chứ không phải nguyên quả như Việt Nam. Bên cạnh đó, Việt Nam và Trung Quốc có sự tương đồng về văn hóa ẩm thực, văn hóa ứng xử và văn hóa doanh nghiệp.

Tuy nhiên, ông Trung cho biết, thị trường Trung Quốc không còn dễ tính mà hướng tới các tiêu chuẩn cao. Vì thế, doanh nghiệp Việt Nam cần nhiều thông tin hơn để hiểu sâu về thị trường này, nhất là văn hóa tiêu dùng; cần khai thác xu hướng thương mại điện tử đang phát triển mạnh mẽ ở Trung Quốc.

Theo ông Trung, cũng cần nâng cao chất lượng nông sản để bảo đảm đồng đều, nhờ đó mới có thể vững chân ở thị trường Trung Quốc. Việt Nam cũng cần cải thiện logistics, vận chuyển nhanh và tốt hơn để đảm bảo sự tươi ngon cho hàng nông sản.

Ông cho rằng các doanh nghiệp cần coi trọng chữ tín để chắc chân ở thị trường. Theo ông, vẫn còn một số doanh nghiệp chưa giữ uy tín, vẫn có hiện tượng gian lận xuất xứ, tem mác, sản phẩm có sâu bệnh.

Ông Huỳnh Tất Đạt - Cục trưởng Bảo vệ thực vật, Bộ Nông nghiệp và PTNT cho biết, ngay sau khi Nghị định thư về dưa hấu có hiệu lực, đòi hỏi từ vùng trồng đến cơ sở đóng gói phải chuẩn hóa, tuân thủ theo quy định và yêu cầu của thị trường nhập khẩu.

Theo ông Đạt, với các sản phẩm trái cây tươi, việc kiểm dịch đối với từng loại cũng khác nhau. Vì vậy, các vùng trồng, doanh nghiệp Việt Nam phải lưu ý để kiểm soát đúng đối tượng kiểm dịch mà phía Trung Quốc quan tâm, tuân thủ đúng yêu cầu của Nghị định thư.

Cục Bảo vệ thực vật đang phối hợp với Tổng cục Hải quan Trung Quốc (GACC) để gấp rút hoàn thiện hồ sơ mở cửa thị trường đối với 6 sản phẩm: trái cây có múi (bưởi, cam, quýt…), dừa, sầu riêng cấp đông, ớt, dược liệu . “Nếu tiếp tục ký Nghị định thư được với các mặt hàng này, xuất khẩu rau quả, nông sản Việt Nam sang thị trường Trung Quốc sẽ có nhiều bất ngờ lớn”, ông Đạt cho hay./.