Mùa dứa ngọt ở Sơn La

Những ngày này, trên các vùng nguyên liệu ở các huyện Quỳnh Nhai, Sông Mã, Sốp Cộp, Thuận Châu... bà con nông dân đang bắt đầu thu hoạch dứa. Những thành quả lao động hơn 1 năm qua đang cho những trái ngọt đầu tiên.

Được mùa, nông dân vui

Có mặt tại vùng nguyên liệu dứa của Công ty cổ phần Thực phẩm xuất khẩu Đồng Giao tại xã Chiềng Khương, huyện Sông Mã. Từ tờ mờ sáng, những người nông dân đã có mặt trên nương để thu hoạch dứa. Thu hoạch dứa vất vả, những chiếc gai dứa đâm tua tủa trên quần áo, găng tay xước rách nhưng những nụ cười luôn vẫn rạng rỡ những trên khuôn mặt lấm tấm mồ hôi.

Tất bật thu hoạch dứa, anh Lò Văn Thương, bản Huổi Mo, cho biết: Trước đây, mảnh nương này chỉ trồng ngô, sắn. Đầu năm 2021, được xã, bản vận động chuyển đổi sang trồng dứa, tôi đăng ký trồng 1 ha, được huyện hỗ trợ 100% tiền giống; được tập huấn kỹ thuật trồng, chăm sóc. Sau 16 tháng trồng, dứa đã cho thu hoạch; tỷ lệ dứa loại 1 chiếm trên 90% sản lượng. Ước tính, 1 ha dứa cho thu khoảng 30 tấn, trừ chi phí, gia đình tôi sẽ thu khoảng 80 triệu đồng.

Khu vực bãi tập kết dứa tại sân nhà Giám đốc HTX Nông nghiệp bản Huổi Mo, những chiếc xe máy chở từng bao tải dứa từ trên nương nườm nượp đổ về. Từng bao dứa của các hộ dân được xếp gọn thành từng đống riêng, dậy mùi thơm dịu ngọt.

Vừa chặt bỏ các ngọn dứa, chị Tòng Thơm vừa nói chuyện: Tôi và bà con trong bản ai cũng vui. Cứ 2 ngày 1 lần, Công ty cho xe vào thu mua tận bản, loại 1 có giá 4.500 đồng/kg, loại 2 có giá 2.800 đồng/kg. 3 ha dứa của gia đình sẽ cho thu đến trung tuần tháng 12; hiện gia đình đã bán được 3 tấn dứa. Trồng dứa không khó, song tôi thấy, những diện tích được che màng phủ nông nghiệp sẽ hạn chế được tối đa cỏ dại, tiết kiệm công làm cỏ, giảm chi phí, giữ nước tốt hơn, năng suất cao hơn so với diện tích dứa trồng trên đất. Vì vậy, sang năm tôi sẽ lựa chọn màng phủ cho diện tích dứa của nhà mình.

Ông Lò Văn Khoa, Phó Chủ tịch UBND xã Chiềng Khương, Sông Mã, cho biết: Năm 2021, xã có 41 hộ dân ở các bản Mo và Huổi Mo đăng ký trồng 50 ha dứa, sản lượng ước khoảng 180 tấn. Trước những tín hiệu tích cực từ quả dứa mang lại, chúng tôi sẽ tiếp tục tuyên truyền, vận động bà con chuyển đổi diện tích cây nông nghiệp kém hiệu quả sang trồng dứa. Phấn đấu đến cuối năm 2022, chúng tôi sẽ trồng thêm 10 ha.

Cán bộ kỹ thuật hướng dẫn nông dân bản Bo Xanh, xã Mường Giôn, huyện Quỳnh Nhai thu hoạch dứa.

Còn tại huyện Quỳnh Nhai, địa phương hiện có diện tích dứa nguyên liệu lớn nhất cung cấp cho Trung tâm chế biến rau quả Doveco. Đều đặn hàng tuần, ông Lưu Quốc Bảo, Trưởng phòng Kỹ thuật, Trung tâm chế biến rau quả Doveco Sơn La lại có mặt tại các nương dứa để hướng dẫn bà con cách thu hái quả đúng tiêu chuẩn. Ông Bảo cho biết: Năm đầu tiên triển khai trồng, chúng tôi đã cử cán bộ kỹ thuật xuống từng bản, vào từng hộ dân, đồng hành, hướng dẫn bà con trong tất cả các công đoạn chăm sóc, thu hái. Đồng thời, thường xuyên liên lạc, trao đổi về thời gian thu mua để bà con chủ động thu hái. Dứa thu hoạch bán cho nhà máy đảm bảo yêu cầu về độ chín, thời gian từ thời điểm thu hoạch đến khi vận chuyển về nhà máy không quá 24h. Đến giờ, có thể khẳng định, cây dứa Queen hoàn toàn phù hợp với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng của tỉnh Sơn La, quả to, ngọt, nhiều nước.

Tại bản Bo Xanh, xã Mường Giôn, huyện Quỳnh Nhai, cứ 2 ngày sẽ có 1 chuyến xe của nhà máy đến thu dứa. Anh Tòng Văn Huấn, Giám đốc HTX nông nghiệp bản Bo Xanh, thông tin: HTX thành lập từ đầu năm 2021 với 7 thành viên canh tác 15,5 ha dứa. Để đảm bảo quyền lợi cho người dân, việc bao tiêu dứa cho bà con cũng được thực hiện theo chuỗi liên kết thông qua vai trò HTX.           

Toàn bộ dứa sau thu hoạch được chở về các điểm tập kết của HTX, sau đó xe của công ty sẽ đến tận nơi thu mua toàn bộ cho bà con. Tiền sẽ được trả cho HTX theo từng đợt thu mua, HTX sẽ có trách nhiệm thanh toán đến người dân.

Trung tâm chế biến rau quả Doveco Sơn La đang hoàn thiện dây chuyền chế biến dứa công suất từ 200-250 tấn dứa/ngày. Năm 2021, Công ty cổ phần Thực phẩm xuất khẩu Đồng Giao đã ký kết hợp đồng với 21 HTX trồng 264 ha dứa nguyên liệu tại 9 huyện trên địa bàn tỉnh. Đến thời điểm này, khoảng 80% diện tích đang cho thu hoạch, tuy nhiên, sản lượng mới chỉ đáp ứng khoảng 30-35% công suất nhà máy.

Ông Nguyễn Thanh Tùng, Giám đốc Doveco chi nhánh Sơn La, cho biết: Để đảm bảo vùng nguyên liệu bền vững, năm 2022, Công ty dự kiến trồng mới 1.000 ha dứa, nâng tổng diện tích dứa toàn tỉnh lên gần 1.300 ha. Thời điểm này, ngoài việc hướng dẫn bà con kỹ thuật thu hoạch, chúng tôi tập trung giúp bà con kỹ thuật chăm sóc chồi dứa để phục vụ cho việc mở rộng diện tích trong thời gian tới. Việc chủ động nguồn cây giống sẽ giúp bà con giảm chi phí đầu tư ban đầu, làm tăng chu kỳ thu hoạch, góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế.

Việc phát triển cây dứa theo hình thức nông dân liên kết với doanh nghiệp, trồng theo quy trình sản xuất an toàn, chủ động rải vụ, đảm bảo nguyên liệu cho nhà máy chế biến đã và đang mở ra triển vọng mới trong sản xuất nông nghiệp theo hướng bền vững. Qua đó, giúp người dân khai thác hiệu quả đất canh tác, tiếp tục gắn bó, mở rộng diện tích cho ra những mùa trái ngọt, nâng cao thu nhập, ổn định cuộc sống.

Hình thành các vùng nguyên liệu tập trung

Thực hiện chủ trương của tỉnh về phát triển vùng nguyên liệu gắn với các nhà máy chế biến nông sản, huyện Sông Mã đã chỉ đạo các xã, thị trấn lựa chọn các loại cây trồng phù hợp để hình thành các vùng nguyên liệu tập trung, đảm bảo diện tích và chất lượng sản phẩm.

Thành viên HTX Nông nghiệp Huổi Mo thu hoạch dứa.

Khởi đầu việc phát triển vùng nguyên liệu cho Trung tâm chế biến rau quả Doveco Sơn La của Công ty cổ phần Thực phẩm xuất khẩu Đồng Giao, năm 2021, huyện Sông Mã đã hỗ trợ 32 hộ dân ở bản Mo và Huổi Mo, xã Chiềng Khương trồng 50 ha dứa Queen với kinh phí hỗ trợ 1,35 tỷ đồng. Sau hơn một năm triển khai thực hiện, đến nay, dứa đã cho thu hoạch 104 tấn dứa quả, tỷ lệ dứa loại I đạt từ 80-85% và xuất bán cho Trung tâm chế biến rau quả Doveco Sơn La với giá 4.800 đồng/kg.

Anh Lò Văn Ngoan, ở bản Huổi Mo, tiên phong trồng dứa Queen ở Sông Mã và đứng ra thành lập HTX Nông nghiệp Huổi Mo để liên kết sản xuất. Anh Ngoan phấn khởi: Lúc đầu, nhiều gia đình đều mang tâm lý e ngại bởi đây là loại cây trồng mới. Khi được huyện hỗ trợ 50% kinh phí mua giống và mua phân bón; Hội Nông dân huyện cho các hộ gia đình vay 1 tỷ đồng từ Quỹ “Hỗ trợ nông dân”, với định mức vay 20 triệu/ha, nên chúng tôi có thêm động lực và quyết tâm đưa cây dứa vào trồng. Các cán bộ xuống tận nơi hướng dẫn kỹ thuật trồng, chăm sóc, đến nay dứa đã cho thu hoạch. dự kiến 1 ha dứa sẽ cho thu nhập khoảng 140 triệu đồng tiền bán quả và 40 triệu đồng từ bán chồi dứa, lợi nhuận đạt khoảng 80 triệu đồng/ha.

Sau những kết quả kinh tế của cây dứa Queen, huyện Sông Mã tiếp tục chỉ đạo các cơ quan, đơn vị phối hợp với UBND các xã tổ chức tuyên truyền; chỉ đạo Tổ tư vấn hỗ trợ HTX làm việc với các HTX, Liên hiệp HTX rà soát đăng ký diện tích phát triển vùng nguyên liệu cho Trung tâm chế biến rau quả Doveco Sơn La và các nhà máy chế biến nông sản trên địa bàn tỉnh, phấn đấu năm 2022 toàn huyện trồng mới 50 ha dứa Queen. Từ đầu năm đến nay đã trồng 13,3 ha dứa Queen tại các xã Mường Sai, Chiềng Khương, Huổi Một, Nà Nghịu; số diện tích còn lại tiếp tục chỉ đạo Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp huyện phối hợp với Trung tâm chế biến rau quả Doveco Sơn La, UBND các xã Huổi Một, Yên Hưng, Nà Nghịu hoàn thành xuống giống trước ngày 30/9.

Cùng với cây dứa thì cây quế được huyện Sông Mã lựa chọn đưa vào trồng tập trung với quy mô lớn. HĐND huyện Sông Mã đã ban hành Nghị quyết phê duyệt Đề án “Phát triển quế trên địa bàn huyện Sông Mã giai đoạn 2022-2025, định hướng đến năm 2030”. Chủ trương phát triển trồng quế trên diện tích đất lâm nghiệp chưa có rừng; đất rừng sản xuất giao cho tổ chức, hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư để trồng rừng hiện đang quản lý kém hiệu quả, không thành rừng; đất nông nghiệp được giao cho các hộ hiện đang sản xuất, canh tác kém hiệu quả.

Ông Nguyễn Tiến Hải, Trưởng Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Sông Mã, thông tin: Với mục tiêu phủ xanh đất trống, đồi núi trọc, tăng độ che phủ rừng, bảo vệ môi trường sinh thái và tạo vùng nguyên liệu tập trung gắn với chế biến, huyện Sông Mã đã vận động người dân đưa cây quế vào trồng. Sau 4 tháng triển khai, đến nay, nông dân các xã Chiềng Cang, Mường Hung, Huổi Một, Nậm Mằn, Yên Hưng, Mường Lầm và Bó Sinh đã trồng khoảng 400 ha quế, cây quế đã bắt đầu bén rễ và sinh trưởng khỏe mạnh. Cây quế đang được người dân đặt kỳ vọng là loại cây xóa đói nghèo, mang lại hiệu quả kinh tế cao cho người dân.

Huyện ủy Sông Mã đã thành lập tổ công tác vận động phát triển vùng nguyên liệu nông, lâm sản gắn với các nhà máy chế biến và xuất khẩu. Tổ công tác tập trung tuyên truyền, vận động để nhân dân tham gia sản xuất nông sản nguyên liệu; chỉ đạo các cơ quan chuyên môn, địa phương, các HTX và người dân rà soát, thống kê diện tích đất đáp ứng nhu cầu triển khai từng mô hình cụ thể; liên hệ, phối hợp với đơn vị, doanh nghiệp có uy tín đầu tư để đảm bảo đầu ra ổn định cho sản phẩm và nâng cao giá trị, sức cạnh tranh sản phẩm, nâng cao thu nhập cho nông dân.

Đối với các mô hình trồng thí điểm làm vùng nguyên liệu cho các nhà máy chế biến, như dứa Queen, ngô ngọt, cây gai xanh, quế, mắc ca, chanh leo huyện tiếp tục đánh giá hiệu quả, tính phù hợp cũng như khả năng phát triển, nhân rộng để có kế hoạch chi tiết đối với từng loại cây trồng trong thời gian tới.

Ông Nguyễn Mạnh Hùng, Bí thư Huyện ủy Sông Mã cho biết: Mục tiêu của huyện là ưu tiên phát triển cây trồng mới có tiềm năng lợi thế. Việc xây dựng vùng nguyên liệu ở Sông Mã gắn với các nhà máy chế biến là giải pháp sẽ khắc phục tình trạng sản xuất, chế biến và tiêu thụ nhỏ lẻ, không theo quy hoạch, thiếu sự liên kết, từng bước hình thành các vùng nguyên liệu lớn, đủ tiêu chuẩn để tạo ra các sản phẩm có giá trị, chất lượng, có liên kết, góp phần nâng cao đời sống người dân.