Thương mại nông sản toàn cầu: Nhiều cơ hội và thách thức

Theo đánh giá của các chuyên gia, từ đầu năm 2020, ngành nông nghiệp, đặc biệt là thương mại nông sản (TMNS), chịu ảnh hưởng lớn do đại dịch COVID-19. Sau gần 3 năm bùng phát, TMNS toàn cầu đang định hình trạng thái “bình thường mới”. Bên cạnh những khó khăn, đại dịch cũng mở ra cơ hội với các quốc gia có được các chiến lược và chính sách phù hợp hơn.

Nhiều nước nhập khẩu nông sản lớn trong đó có Mỹ và nhiều nước châu Âu đề ra những quy định cao hơn về tiêu chuẩn, chất lượng sản phẩm đồng thời áp dụng quá trình kiểm soát chặt chẽ để đảm bảo nông sản nhập khẩu không có virus gây bệnh, gây khó khăn hơn cho nông sản xuất khẩu nước ta vào những thị trường này.

Bên cạnh đó, kỷ lục thặng dư thương mại về xuất khẩu nông lâm thủy sản diễn ra vào năm 2020, đạt ngưỡng 10,4 tỷ USD. Trong cùng năm, giá trị xuất khẩu đạt 41,2 tỷ USD. Năm 2022, Bộ NN-PTNT dự kiến xuất khẩu 55 tỷ USD, tăng hơn 30% so với kỷ lục xuất siêu năm 2020. Tuy nhiên, thặng dư thương mại năm nay ước khoảng 6-7 tỷ USD.

Trong hơn 10 năm tăng trưởng xuất khẩu sang các thị trường lớn như Mỹ, Trung Quốc, EU, Nhật Bản... ổn định. Riêng 9 tháng đầu năm 2022, xuất khẩu sang các nước ASEAN tăng hơn 30% so với cùng kỳ năm 2021.

Bất chấp hai năm bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh, sức tăng trưởng của một số nhóm hàng chủ lực được duy trì ổn định như gỗ và lâm sản, thủy sản, hạt điều, cao su, gạo, sắn... Riêng nhóm hàng thủy sản năm 2022 dự kiến xuất khẩu vượt 10 tỷ USD.

Ông Ngô Xuân Nam, Phó Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam phát biểu tại hội thảo.

Phát biểu tại hội nghị, TS. Trần Công Thắng, Viện trưởng Viện Chính sách và Chiến lược Phát triển Nông nghiệp Nông thôn chỉ ra 5 lý do giúp xuất khẩu nông lâm thủy sản liên tiếp đạt kỷ lục. Đó là nhu cầu của thế giới liên tục tăng, Việt Nam chủ động mở cửa sớm sau COVID-19, tăng cường trao đổi thương mại với các thị trường lớn, tận dụng ưu đãi từ các FTA thế hệ mới, áp dụng ngày một nhiều khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Để giữ đà tăng trưởng trong hoạt động xuất khẩu nông lâm thủy sản, TS. Ngô Xuân Nam, Phó Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam nhấn mạnh, các cơ sở sản xuất và doanh nghiệp xuất khẩu cần quan tâm nhiều hơn đến chất lượng, vệ sinh an toàn thực phẩm.

Bên cạnh đó, Viện trưởng Trần Công Thắng lưu ý thêm 5 thách thức chính đối với thương mại nông sản trong tương lai gần.

Một là, giá nguyên liệu đầu vào tăng cao. Hai là, chi phí vận tải, logistics chưa có dấu hiệu giảm. Ba là, chính sách nhập khẩu của các nước liên tục thay đổi. Bốn là, yêu cầu về tiêu chuẩn chất lượng ngày càng tăng. Năm là, người tiêu dùng nước ngoài có xu hướng thắt chặt chi tiêu do áp lực lạm phát.

Theo Bộ NN-PTNT,  trong 10 tháng đầu năm 2022, Việt Nam nhận tổng cộng 907 thông báo từ các quốc gia WTO về những vấn đề liên quan đến SPS, tăng 21% so với cùng kỳ 2021. Trong đó, Nhật Bản là quốc gia thông báo nhiều nhất, với 126 thông báo, chiếm 13,7%. Xếp sau là Brazil, EU, Canada và Mỹ. 

Trung Quốc, thị trường xuất khẩu lớn thứ nhì của nông lâm sản Việt Nam, đưa ra 18 thông báo trong 10 tháng, tương đương chưa đầy 2%. 

Định hướng phát triển trong thời gian tới, ông Ngô Xuân Nam kêu gọi người dân, HTX, cộng đồng doanh nghiệp và hiệp hội ngành hàng nâng cao hơn nữa nhận thức về kiểm soát, đảm bảo an toàn thực phẩm. 

"Người dân là chủ thể đầu tiên và trực tiếp gieo hạt thóc xuống ruộng, thả con cá dưới ao. Đó là điểm khởi đầu, cũng là đối tượng cần hỗ trợ nhiều nhất từ các cơ chế, chính sách, để giúp nông nghiệp Việt Nam phát triển xanh, bền vững", ông Nam bày tỏ.