Thủy sản đang gặp khó do dịch Covid-19

Giá tôm ở mức cao nhưng tắc thu mua vì các tỉnh tự... gây khó

Ngày 4/9, tại Hội nghị về “Sản xuất, tiêu thụ thủy sản những tháng cuối năm 2021 và bàn giải pháp để chủ động sản xuất thủy sản”, ông Lê Văn Quang, Tổng Giám Đốc CTCP Tập đoàn Thủy sản Minh Phú cho biết, hiện nay do thực hiện các quy định giãn cách xã hội, các nhà máy chế biến thủy sản chỉ sản xuất còn 20-35% công suất. Hầu hết các doanh nghiệp đều xảy ra tình trạng thiếu công nhân trầm trọng.

Theo ông Quang, một nghịch lý xảy ra là giá tôm, giá cá tra trên thế giới đang ở mức cao, đơn hàng của doanh nghiệp nhiều sản xuất không kịp. Tuy nhiên, do các quy định chồng chéo, vô lý của các tỉnh, dẫn tới việc thu mua, sản xuất bị hạn chế đang gây nhiều hệ lụy cho cả chuỗi sản xuất.

Theo thống kê, hiện chỉ 30% nhà máy thủy sản duy trì được hoạt động sản xuất, nhưng cũng chỉ huy động được khoảng 20-40% số công nhân.

Chẳng hạn, tại Cà Mau, chỉ có 1 nhà máy có công nhân nhiễm Covid-19, nhưng UBND tỉnh này yêu cầu dừng hoạt động tất cả các doanh nghiệp. Hay như ở Hậu Giang, nhà máy của công ty chỉ có một phần nhỏ nằm ở tỉnh này, còn chủ yếu trên địa bàn TP. Cần Thơ, Sóc Trăng nhưng địa phương lại “ngăn sông cấm chợ”, khiến công nhân, cán bộ không thể sang nhà máy làm việc. Đến nay, dù đáp ứng tốt các điều kiện 3 tại chỗ nhưng công ty chỉ còn 23% tổng số công nhân làm việc, gây ảnh hưởng lớn đến sản xuất.

Theo ông Quang, điều quan trọng nhất từ hệ lụy của các quy định này là khiến giá thu mua nguyên liệu từ nông dân giảm rất mạnh. Chẳng hạn, giá tôm thẻ chân trắng loại 60 con/kg, thời điểm đầu tháng 7 có giá 113 nghìn đồng/kg nhưng hiện nay chỉ còn 89 nghìn đồng/kg (giảm gần 25%). Chưa kể, giá đại lý thu mua từ người dân còn chênh từ 5-10 nghìn đồng/kg.

“Với giá này, người nuôi hầu hết lỗ nặng. Họ đang xuất hiện tâm lý chán tái sản xuất, xuống giống cho vụ tiếp theo. Trong khi, đơn hàng của doanh nghiệp rất nhiều và giá tôm thế giới đang ở mức cao”, ông Quang chia sẻ.

Ông Nguyễn Hoàng Anh, Tổng Giám Đốc Công Ty TNHH Đầu Tư Thủy Sản Nam Miền Trung cho rằng, hiện nay hầu hết các thị trường lớn như Mỹ, Úc, Nhật Bản…đều đang phục hồi nên nhu cầu thủy sản rất lớn. Ngành thủy sản trong nước đang đứng trước cơ hội bứt phá trong đại dịch song chỉ vì các quy định của các tỉnh "giẫm đạp" lên nhau mà khiến cả ngành gặp khó.

Ông Trần Đình Luân, Tổng cục trưởng Tổng cục thủy sản cho biết, tại các tỉnh ĐBSCL, đến nay đã có 120/449 nhà máy chế biến dừng hoạt động; các nhà máy đang sản xuất công suất chỉ khoảng 30-40%. Đến 1/9, có khoảng 17 cảng đang tạm dừng hoạt động. Việc bốc dỡ, mua bán, đặc biệt là khâu vận chuyển thủy sản giữa các tỉnh khác gặp khó khăn, dẫn đến tiêu thụ thủy sản khai thác chậm.

“Nếu tình trạng này không được cải thiện, sẽ dẫn tới đứt gẫy chuỗi sản xuất và nguy cơ thiếu nguyên liệu cho các nhà máy chế biến, xuất khẩu trong các tháng cuối năm là rất lớn”, ông Luân cho hay.

Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Phùng Đức Tiến cho rằng, phía sau các hoạt động sản xuất nông nghiệp là đời sống hàng chục triệu hộ nông dân. Mặc dù, chống dịch là trên hết, nhưng các địa phương cần có giải pháp linh hoạt để phát triển kinh tế. Không ít tỉnh, thành phố đang đưa ra các quy định bất cập, thiếu căn cứ. Thậm chí, có tỉnh phàn nàn tỉnh kia đang gây khó dễ cho việc vận chuyển hàng hóa, trong khi chính tỉnh mình đang làm sai.

Lãnh đạo Bộ NN&PTNT đề nghị các địa phương khẩn trương khơi thông những ách tắc trong việc thu mua, vận chuyển, tiêu thụ sản phẩm; Ưu tiên bổ sung tiêm vắc xin đầy đủ cho lao động tham gia trong chuỗi và có cơ chế phù hợp để cho sản xuất trở lại trong điều kiện bình thường mới.

Trước kiến nghị của các doanh nghiệp về giảm giá điện và hỗ trợ vốn vay, Thứ trưởng Tiến cho biết, sẽ có kiến nghị tới Bộ Công Thương, Chính phủ trợ giảm giá điện cho hoạt động sản xuất thủy sản, đặc biệt cho nuôi trồng thủy sản.

Đồng thời, Bộ NN&PTNT tiếp tục kiến nghị Ngân hàng Nhà nước khoanh nợ, giãn nợ đối với các khoản vay tín dụng cho doanh nghiệp và người dân tham gia hoạt động trong chuỗi thủy sản bị ảnh hưởng do Covid-19; cung cấp thêm tín dụng với mức lãi xuất hợp lý để các đơn vị tái đầu tư phục hồi sản xuất.

Kịch bản nào cho tình hình xuất khẩu thủy sản sau tháng 9

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), sau hơn một tháng hoạt động trong hoàn cảnh giãn cách xã hội và phương thức sản xuất “3 tại chỗ,” kết quả xuất khẩu thủy sản tháng 8 chỉ đạt khoảng 520 triệu USD, giảm tới 36% so với cùng kỳ năm 2020.

Cụ thể, kim ngạch xuất khẩu các sản phẩm chủ lực như tôm, cá tra, cá ngừ, mực, bạch tuộc, cua ghẹ và cá biển khác đều giảm từ 35-40% so với cùng kỳ năm 2020.

Nhờ kết quả xuất khẩu 7 tháng qua tăng cao nên lũy kế 8 tháng, xuất khẩu thủy sản vẫn tăng khoảng 6%, đạt 5,5 tỷ USD.

Trong số đó, xuất khẩu tôm đạt gần 2,4 tỷ USD, tăng 4%, xuất khẩu cá tra vẫn giữ tăng trưởng 7%, đạt 980 triệu USD. Xuất khẩu cá ngừ 8 tháng cũng tăng trên 10%, đạt 460 triệu USD. Trong khi đó, xuất khẩu mực, bạch tuộc và các loại cá khác (trừ cá ngừ, cá tra) chỉ tăng nhẹ 2% và 4%.

Theo kết quả khảo sát của VASEP, từ giữa tháng 7 tới nay, chỉ có khoảng 30-40% số doanh nghiệp thủy sản tại các tỉnh thành phía Nam đảm bảo được điều kiện “3 tại chỗ” và cũng chỉ huy động được từ 40-50% người lao động tham gia sản xuất. Do đó, công suất sản xuất trung bình giảm chỉ còn từ 40-50% so với trước đây.

Thời gian thực hiện giãn cách quá lâu, thiếu nguyên liệu sản xuất, thủ tục xuất nhập khẩu bị chậm trễ ách tắc, khiến nhiều doanh nghiệp không đảm bảo tiến độ giao hàng và bị mất đơn hàng, khách hàng.

Trong khi đó, chuỗi cung ứng nguyên vật liệu của ngành thủy sản bị đứt gãy hoặc gặp khó khăn trong vận chuyển, chi phí đầu vào và chi phí vận tải đều tăng đang và sẽ là gánh nặng cho cộng đồng doanh nghiệp thủy sản Việt Nam thời gian tới.

VASEP nhận định diễn biến dịch Covid-19 vẫn còn đang căng thẳng ở các tỉnh phía Nam, nhất là ở Thành phố Hồ Chí Minh và một số tỉnh miền Đông Nam Bộ như Đồng Nai, Bình Dương, trong khi việc triển khai tiêm vaccine cho lực lượng công nhân tại các khu chế xuất, khu công nghiệp vẫn còn hạn chế và không đồng đều. Với thực trạng đó, bức tranh sản xuất và xuất khẩu thủy sản tháng 9 này sẽ vẫn ảm đạm.

Tới thời điểm này, một số tỉnh Nam sông Hậu như Sóc Trăng, Cà Mau, Bạc Liêu, Kiên Giang… kiểm soát dịch Covid-19 tốt và linh hoạt nên tình hình sản xuất sẽ hồi phục sớm hơn.

Đây là những tỉnh trọng điểm về sản xuất và xuất khẩu tôm, do vậy mặt hàng tôm được kỳ vọng sẽ giúp hạn chế mức sụt giảm mạnh kim ngạch xuất khẩu thủy sản trong những tháng cuối năm.

Tuy nhiên, sản xuất và chế biến cá tra lại tập trung chủ yếu ở các tỉnh Bắc sông Hậu, khu vực vẫn đang gặp thách thức với sản xuất “3 tại chỗ.” Hơn một nửa các nhà máy phải đóng cửa, tình hình xuất khẩu cá tra sẽ khó cải thiện trong tháng tới.

Tương tự, Thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh Đông Nam Bộ là nơi có nhiều nhà máy và doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu các mặt hàng hải sản như mực, bạch tuộc, cá ngừ, các loại cá biển khác. Với tình trạng Covid-19 phức tạp như hiện nay, sản xuất và xuất khẩu tại những địa bàn này sẽ tiếp tục đình trệ trong tháng 9.

Do vậy, VASEP dự báo xuất khẩu thủy sản trong tháng 9 sẽ tiếp tục giảm ít nhất 20%, kim ngạch đạt khoảng 660 triệu USD.

Với kịch bản từ sau tháng 9, hầu hết công nhân chế biến thủy sản được tiêm vaccine, các công ty không phải sản xuất “3 tại chỗ,” xuất khẩu 3 tháng cuối năm sẽ hồi phục nhẹ và có thể đạt được kim ngạch khoảng 8,5-8,6 tỷ USD.

Trong số đó, xuất khẩu tôm dự báo đạt khoảng 3,9-4 tỷ USD, cá tra khoảng 1,5 tỷ USD, hải sản khoảng 3,1 tỷ USD.

 (Nguồn: TTXVN, tienphong.vn)