Khi biến đổi khí hậu được coi là bình thường mới ở ĐBSCL

Điến đổi khí hậu là bình thường mới

Tại hội thảo, các đại biểu đã thảo luận về các biện pháp can thiệp chính trong khung tích hợp (cơ sở hạ tầng, hệ sinh thái, con người/sinh kế) và cơ chế điều phối để giúp ĐBSCL tăng khả năng chống chịu trước biến đổi khí hậu (BĐKH). Trong đó, nhiều ý kiến đã chỉ ra những tồn tại trong sản xuất nông nghiệp như: một bộ phận nông dân chưa biết đến tác động của BĐKH; các địa phương lo ngại diễn biến BĐKH ngày càng phức tạp không theo quy luật; ranh giới vùng mặn - ngọt thay đổi nhanh. Đồng thời, nhấn mạnh đến sự cần thiết hỗ trợ chuyển đổi phương thức sản xuất chuyên nghiệp hơn, nhất là trong khâu tổ chức lại sản xuất theo hướng tập trung, chất lượng để tăng tính cạnh tranh cho nông sản.

Do đập thủy điện thượng nguồn tích nước nên năm nay lũ về ĐBSCL thấp.

Với Nghị quyết 120 của Chính phủ được ban hành năm 2017, Việt Nam đã đạt được một cột mốc đột phá, đánh dấu sự khởi đầu từ cách tiếp cận phòng thủ khí hậu thường thấy để hướng tới mô hình chủ động sống chung với thiên nhiên. Tác động của BĐKH, nước biển dâng, thời tiết thay đổi lớn hơn cùng với nhiễm mặn đã được coi là bình thường mới của ĐBSCL. Đã bắt đầu có chuyển đổi trong tư duy, tầm nhìn và cách tiếp cận đối với phát triển và quy hoạch ở cấp vùng - từ quy mô nông hộ nhỏ và quan điểm của tỉnh sang liên tỉnh và toàn vùng đồng bằng; từ quan điểm ngành ngắn hạn sang cách tiếp cận dài hạn, đa ngành và tổng hợp. Nền tảng của sự chuyển đổi này là quy hoạch tổng thể vùng ĐBSCL và chương trình tổng thể chuyển đổi nông nghiệp vùng.

Giám đốc Quốc gia WB tại Việt Nam bà Carolyn Turk cho biết: “WB đã đồng ý phát triển một dự án mới ở ĐBSCL nhằm hỗ trợ giải quyết các thách thức về quản lý tài nguyên nước và xây dựng sinh kế nông nghiệp trong thời kỳ BĐKH. Chúng tôi cam kết tiếp tục hỗ trợ thông qua việc huy động kiến thức hiện đại, hỗ trợ kỹ thuật và tài chính để thực hiện tầm nhìn và mục tiêu của các bạn”.

Giám đốc Quốc gia WB tại Việt Nam nói: “Chúng tôi nhận thấy đã bắt đầu có chuyển đổi trong tư duy, tầm nhìn và cách tiếp cận đối với phát triển và quy hoạch ở cấp vùng - từ quy mô nông hộ nhỏ và quan điểm của tỉnh sang liên tỉnh và toàn vùng đồng bằng; từ quan điểm ngành ngắn hạn sang cách tiếp cận dài hạn, đa ngành và tổng hợp. Nền tảng của sự chuyển đổi này là quy hoạch tổng thể vùng đồng bằng sông Cửu Long và chương trình tổng thể chuyển đổi nông nghiệp vùng”.

Theo bà Carolyn Turk, với Nghị quyết 120 của Chính phủ đã đạt được một cột mốc đột phá, đánh dấu sự khởi đầu từ cách tiếp cận phòng thủ khí hậu thường thấy để hướng tới mô hình “chủ động sống chung với thiên nhiên”. Tác động của biến đổi khí hậu, nước biển dâng, thời tiết thay đổi lớn hơn cùng với nhiễm mặn đã được coi là bình thường mới của ĐBSCL.

Chuyển sang trồng lúa carbon thấp

Tại Hội thảo, WB công bố cáo với tiêu đề “Hướng tới Chuyển đổi Nông nghiệp Xanh ở Việt Nam chuyển sang mô hình lúa gạo carbon thấp. Chuyển đổi sang trồng lúa carbon thấp giúp Việt Nam đạt mục tiêu giảm phát thải trong khi vẫn duy trì được lợi thế cạnh tranh. Theo đó, chuyển sang trồng lúa carbon thấp sẽ có tiềm năng cao nhất để Việt Nam đạt mục tiêu cắt giảm 30% lượng khí mê-tan vào năm 2030, đồng thời tăng khả năng cạnh tranh của ngành hàng xuất khẩu chiến lược này. Việt Nam có thể chuyển đổi ngành lúa gạo bằng việc cắt giảm phát thải khí nhà kính, cải thiện hiệu quả sử dụng tài nguyên và tăng sản lượng, tăng cường khả năng chống chịu và đa dạng hóa sản xuất. Việc chuyển đổi này đòi hỏi đầu tư đáng kể và cải cách chính sách lớn để điều chỉnh các biện pháp khuyến khích cũng như phối hợp hành động của các bên liên quan ở tất cả các cấp.

Hỗ trợ sinh kế cho người dân vùng chịu tác động BĐKH là yêu cầu cấp bách.

Bà Carolyn Turk, Giám đốc Quốc gia WB tại Việt Nam cho biết: “Ngành nông nghiệp, cho dù đạt rất nhiều thành tựu, vẫn là nhân tố đóng góp quan trọng vào việc phát thải khí nhà kính ở Việt Nam. Đã đến lúc bắt buộc phải chuyển đổi sang phương thức canh tác carbon thấp hơn - càng chần chừ lâu, chi phí sẽ càng cao. Kinh nghiệm cho thấy chính phủ đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh thông qua phân bổ đầu tư công một cách chiến lược và tăng cường môi trường thuận lợi cho sự tham gia của khu vực tư nhân trong lĩnh vực nông nghiệp xanh và hiện đại”.

Theo báo cáo, lúa ở Việt Nam được trồng trên hơn một nửa diện tích đất nông nghiệp, chiếm 48% lượng phát thải khí nhà kính của ngành nông nghiệp và hơn 75% lượng khí thải mê-tan. Dựa trên những ước tính thận trọng, việc cải thiện quản lý nước và tối ưu hóa sử dụng nguyên liệu đầu vào như: giống, phân bón và thuốc trừ sâu có thể giúp người nông dân quy trì hoặc tăng sản lượng từ 5 đến 10%; đồng thời giảm chi phí đầu vào từ 20-30%, từ đó tăng lợi nhuận ròng ở mức khoảng 25%.

Quan trọng hơn, những kỹ thuật cải tiến này cũng sẽ giúp cắt giảm phát thải khí nhà kính tới 30%. Những cách tiếp cận như vậy đã được thí điểm thành công trên hơn 184.000 ha lúa canh tác trong khuôn khổ dự án Chuyển đổi Nông nghiệp Bền vững ở Việt Nam (VnSAT) do Ngân hàng Thế giới tài trợ.

Việc chuyển đổi sang trồng lúa carbon thấp giúp Việt Nam đạt mục tiêu giảm phát thải trong khi vẫn duy trì được lợi thế cạnh tranh.

Ông Benoît Bosquet, Giám Đốc Khu vực về Phát triển Bền vững của Ngân hàng Thế giới, khu vực Đông Á -Thái Bình Dương cho rằng: “Những phương pháp này đã được chứng minh là hiệu quả. Nếu chúng ta có thể mở rộng quy mô trên toàn ngành nông nghiệp, nó sẽ giúp Việt Nam tiến dần tới mục tiêu phát thải khí nhà kính bằng không vào năm 2050”.

Cần chiến lược phát triển bền vững

Phát biểu tại hội nghị, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và PTNT Lê Minh Hoan cho biết: “ĐBSCL cần chuyển sang trạng thái, cách tiếp cận tích cực hơn. Câu chuyện thích ứng với BĐKH là chuyện của đồng bằng chứ không phải chuyện riêng lẻ của từng tỉnh trong vùng. Ngành Nông nghiệp Việt Nam đang tập trung để tăng tỷ trọng trong lĩnh vực thủy sản và cây ăn trái, giảm lúa gạo. Quy hoạch 3,8 triệu héc-ta trồng lúa là linh hoạt có độ mở chứ không đóng khung”.

Bộ trưởng Lê Minh Hoan cần chú trọng tới những việc thực hiện Chiến lược Phát triển Nông nghiệp và Nông thôn bền vững.

Theo Bộ trưởng, nếu nhìn tổng thể ĐBSCL với cặp mắt tích cực hơn, từ những điều sẵn có chúng ta có thể "biến hóa" thành có nhiều hơn nữa tại vùng ĐBSCL. Bởi vậy, đồng bằng sông Cửu Long cần chuyển sang trạng thái, cách tiếp cận tích cực hơn.

Câu chuyện thích ứng với biến đổi khí hậu là chuyện của đồng bằng chứ không phải chuyện riêng lẻ của từng tỉnh trong vùng. Ngành nông nghiệp Việt Nam đang tập trung để tăng tỷ trọng trong vực thuỷ sản và cây ăn trái, giảm lúa gạo. "Chúng ta có một chương trình hỗ trợ ĐBSCL từ Ngân hàng thế giới và chúng ta phải tư duy từ gói hỗ trợ này, địa phương sẽ được gì, ĐBSCL được gì? Chúng ta cần phải mở rộng tư duy", ông Lê Minh Hoan nói.

Theo Bộ trưởng Lê Minh Hoan, khi ông còn là Bí thư tỉnh Đồng Tháp, 1 vị doanh nhân người Úc đã nói với Bộ trưởng rằng, ở nước Úc, người dân không biết Đồng Tháp, An Giang hay Cần Thơ nhưng nhắc đến Mekong Delta, ai cũng biết bởi nó đã thành thương hiệu nằm trong những quyển sách về 5 Đồng bằng lớn Thế giới. Vì thế, Bộ trưởng Lê Minh Hoan chú trọng tới những việc thực hiện Chiến lược Phát triển Nông nghiệp và Nông thôn bền vững.

Hoàng Văn (tổng hợp)